Saartjie Baartman, prawdziwe imię Sawtche, zwana hotentocką Wenus, urodzona prawdopodobnie w pobliżu rzeki Gamtoos (obecnie Prowincja Przylądkowa Wschodnia w RPA) około 1789 roku. Pochodziła z ludu Khoikhoi (khoisan), najstarszego w południowej części Afryki. Zmarła 29 grudnia 1815 roku w Paryżu.
Jej historia, często przytaczana jako przykład, ilustruje sposób, w jaki Europejczycy traktowali w jej czasach osoby uważane za należące do rzekomych „niższych ras”. Jest również symbolem nowej, rewindykacyjnej postawy ludów tubylczych dotyczącej odzyskiwania dóbr kultury i szczątków ludzkich znajdujących się w muzeach na całym świecie.
Pochodząca z dwóch południowoafrykańskich grup etnicznych – Khoikhoi od strony ojca i Buszmenów od strony matki – Sawtche wraz z trzema braćmi i dwiema siostrami była od najmłodszych lat niewolnicą na farmie Burów. Zgodnie z chrześcijańską praktyką kolonialną, prawny właściciel nadał jej holenderskie imię Saartjie, będące zmiękczeniem imienia Sarah. Jej prawdziwe nazwisko nie jest znane.
W 1807 roku trzy siostry Saartjie stały się przedmiotem wymiany handlowej i zostały wysłane do sąsiedniej farmy, należącej do brata Petera, Hendricka (lub Hendrycka) Caesara, który nabył je w zamian za tytoń i alkohol, dwie popularne wówczas używki kolonialne.
W 1810 roku Aleksander Dunlop, chirurg brytyjskiej marynarki wojennej, przy okazji wizyty u rodziny Caesar odkrył nieznaną wówczas Europejczykom morfologię Saartjie: przerost bioder i pośladków (steatopygia) i wystające wargi sromowe (fartuszek hotentocki). Dunlop zbliżał się wtedy do emerytury, co wiązało się ze znacznym spadkiem dochodów. W sprowadzeniu Saartjie do ludzkiego zoo w Europie i wystawianiu jej jako "osobliwy okaz" przedstawicielki skolonizowanych ludów Afryki, widział dochodowy interes - czytamy w Wikipedii.
Pobyt w Europie był dla Sary pasmem upokorzeń. Pokazywana w cyrku, musiała zabawiać możnych. Kiedy Anglicy znudzili się show, wywieziono ją do Francji. Po wyjeździe do Paryża dodatkowo stała się obiektem badań medycznych z powodu swojej budowy.
Została w końcu prostytutką i zmarła w 1815 roku, prawdopodobnie na kiłę. Nawet po śmierci nie zostawiono jej w spokoju. Po dyssekcji mózg, odbyt i narządy płciowe zostały zakonserwowane w słoikach wypełnionych formaliną, a szkielet i odbudowano kość po kości. Nieżywa Sara nadal była obiektem wystawianym na widok ciekawskim.
Od lat 40 XX wieku mieszkańcy RPA apelowali o zwrot szczątków Sary. Ale dokonało się to dopiero w 2002 roku, kiedy to kobietę pochowano na jej ojczystej ziemi zgodnie z afrykańską tradycją.
Los upokarzanej Sary ma być przestrogą dla czarnoskórych kobiet, kupczących swoim ciałem. Niech "wasz tyłek nie będzie waszym kapitałem" przestrzega Brother Joy, znany czarnoskóry kaznodzieja. Zobaczcie ten film!
screen youtube
