Saartjie Baartman (powszechnie znana jako Sara) urodziła się w 1789 roku na terenie dzisiejszej RPA. Pochodząca z dwóch południowoafrykańskich grup etnicznych – Khoikhoi od strony ojca i Buszmenów od strony matki – Sawtche wraz z trzema braćmi i dwiema siostrami była od najmłodszych lat niewolnicą na farmie Burów.
W okresie dorastania Sara wyemigrowała do Cape Flats, niedaleko Kapsztadu, gdzie pracowała również na farmie. W 1810 roku Aleksander Dunlop, chirurg brytyjskiej marynarki wojennej odkrył nieznaną wówczas Europejczykom morfologię tamtejszych kobiet : przerost bioder i pośladków (steatopygia) i wystające wargi sromowe (fartuszek hotentocki). Kupił Sarę, bo uznał, że zrobi na niej w Anglii majątek.
Sara była wystawiana przez Dunlopa w cyrku. Podczas swoich występów w Londynie była zmuszona chodzić nago na scenie. Za dodatkową opłatą widzowie mogli jej dotykać. Sara została ochrzczona pseudonimem „Hotentocka Venus” („Hottentot Venus”). Pejoratywny termin „Hottentot” był używany przez Holendrów do lekceważącego określenia zamieszkujących obecną RPA plemion.
W Londynie zaczęły się jednak protesty dotyczące sposobu traktowania Sary, szczególnie protestowało Towarzystwo Afrykańskie. Występy odbywały się w czasie, gdy debatowano nad zniesieniem niewolnictwa. Cyrk, w którym ją wystawiano miał zostać zamknięty, ponieważ uważano, że Sara Baartman nie brała udziału w przedstawieniach dobrowolnie. Niestety Dunlop pokazał sfałszowana umowę, i Sara pozostała w jego rękach, choć są też wersje, że kobieta sama przyznała, że wyraziła zgodę na występy.
Ostatecznie organizacja broniąca dziewczyny złożyła wniosek o zakaz pokazu. To zmusiło Sarę i jej „opiekunów” do emigracji do Holandii, a we wrześniu 1814 roku do Francji, czyli do krajów w których handel niewolnikami nadal był legalny. Tam znów była wyzyskiwana, tym razem przez Henry’ego Taylora, kolejnego organizatora objazdowych występów, następnie przez wystawcę egzotycznych zwierząt o nazwisku Reaux, który pobierał po 3 franki za oglądanie jej i dotykanie. Sara została w końcu luksusową prostytutką i popadła w alkoholizm
W Paryżu zwróciła na siebie uwagę francuskich naukowców, zwłaszcza George'a Cuviera. Uczestnictwo w widowiskach zostało tymczasowo zastąpione rolą przedmiotu naukowych badań. Sara musiała występować nago, przed oczyma naukowców i malarzy, których szczególnie interesowały jej wargi sromowe.
Sawtche, badana jako przedstawicielka rasy buszmenów, Historia Naturalna Ssaków, tom II, Cuvier, Werner, de Lasteyrie
Ofiara europejskiej „kultury”, samotna, chora i zniszczona przez nałóg, zmarła 29 grudnia 1815 r. Nawet jednak po śmierci nie doznała szacunku.
Niecałe 24 godziny po jej zgonie paryska społeczność naukowa spotkała się, aby przeprowadzić sekcję zwłok, po tym, jak Cuvier wykonał gipsowy odlew jej ciała. Wyniki sekcji zostały również opublikowane przez Cuviera, a szkielet, mózg i genitalia zostały wystawione w Muzeum Człowieka w Paryżu.
Raport Cuviera pozostaje świadectwem rasizmu i uprzedzeń tamtej epoki: „Dziś, kiedy potrafimy odróżniać rasy poprzez szkielet głowy, gdy posiadamy tak liczne zmumifikowane ciała starożytnych Egipcjan, z łatwością możemy się upewnić, że jakikolwiek byłby kolor ich skóry, należeli oni do tej samej rasy ludzi co my; mieli czaszkę i mózg tak samo duże; słowem, nie stanowili wyjątku od tego okrutnego prawa natury, które zdaje się skazywać na wieczną niższość rasy o czaszce zapadłej i spłaszczonej.” Cuvier dodał co prawda, że Sara Baartman była dzikuską wartościową, znającą trzy języki i uzdolnioną muzycznie.
Jej szczątki były wystawione na widok publiczny przez ponad 160 lat. Dopiero w 1974 r., usunięto je z wystawy. Od lat czterdziestych RPA występowała o zwrot Sary.
Do ojczyzny wróciła w maju 2002 roku, a 9 sierpnia 2002 r., w Dzień Kobiet w jej kraju, została pochowana w pobliżu rzeki Gamtoos w Cape Este, w miejscu, w którym się urodziła się. W Afryce Południowej jest uważana za symbol narodowy.
źródła http://www.cubadebate.cu/noticias/2016/01/10/la-historia-de-sarah-bartman-la-venus-hottentot/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Saartjie_Baartman
