Martha Harper - prekursorka fryzjerstwa i twórczyni franczyzy

Martha Mathilda Harper urodziła się w 1857 roku w rodzinie robotniczej w Ontario w Kanadzie. Ojciec był krawcem. Matka nie pracowała zawodowo, tylko rodziła kolejne dzieci i zajmowała się coraz większą rodziną. To nie był szczęśliwy dom. Mała Martha zawadzała i była tylko kolejną „gębą do wyżywienia”. Miała dziewięcioro rodzeństwa, z którym gnieździła się w jednym pokoju! Gdy dziewczynka skończyła 7 lat, ojciec wywiózł ją 60 mil od rodzinnego domu i porzucił dziecko u wuja, który mógł z nią robić, co chce, w zamian za pieniądze, które w całości dostawał ojciec.  Została małą niewolnicą, harowała od rana do nocy w kuchni i jako sprzątaczka. Wykonywała każdą pracę, o ile tylko mogła jej fizycznie podołać. Nikomu na niej nie zależało. Po 5 latach koszmaru, los Marthy zaczął się odwracać. Dziewczynka poszła do pracy u zamożnego, niemieckiego lekarza holistycznego, który bardzo polubił to pracowite i miłe dziecko. Dostrzegł inteligencję i ciekawość świata w zabiedzonej dziewczynce. Zaczął ją edukować, a ona była wdzięcznym słuchaczem. Lekarz nauczył ją swoich rewolucyjnych pomysłów na pielęgnację włosów. To były lata osiemdziesiąte XIX wieku, czasy gdy praktycznie nie istniała kosmetyka włosów. Od lekarza, Harper dowiedziała się, jak stymulować przepływ krwi do skóry głowy, który wywoływało energiczne szczotkowanie włosów. Poznała wagę higieny włosów i ciała. Jej opiekun, przekazał jej wszystkie nowe idee, które w tym czasie kiełkowały w medycynie estetycznej. Mało tego, ambitna uczennica z chęcią zgodziła się na rolę „królika doświadczalnego” i poddawała się praktykom lekarza. Dzięki temu, jej włosy stały się niezwykle gęste i błyszczące. Martha, przestała je obcinać i nosiła rozpuszczone, piękne pukle były żywą reklamą skuteczności zabiegów kosmetycznych lekarza. 

Stary doktor bardzo polubił swoją podopieczną, na tyle, że przed śmiercią, która przyszła w 1881 roku. w testamencie, przekazał Harper swoją sekretną formułę toniku do włosów. To była rewolucja. Lekarz wiedział, że Martha doceni jego recepturę, ale nie podejrzewał, że za jej pomocą dziewczyna zawojuje świat!

 

Uzbrojona w tajną recepturę, Martha dzieliła pracę służącej z eksperymentami w starej szopie. Produkowała własny tonik, a jego skuteczność próbowała na sobie i chętnych koleżankach służących z sąsiedztwa. Skuteczność była zdumiewająca, wszystkie panny w okolicy zachwycały błyszczącymi i puszystymi włosami. Harper była gotowa na nowy etap życia. Postanowiła postawić wszystko na jedną kartę. Po roku eksperymentów na sąsiadkach, zabrała wszystkie zaoszczędzone pieniądze, sekretną recepturę, kilka flaszek toniku i wyemigrowała do Rochester w stanie Nowy Jork. Na początku zaczepiła się jako służąca, ale już zaczęła w myślach rozkręcać swój biznes. Dobrze wybrała miejsce na start. „W tym czasie Rochester było wylęgarnią innowacji. Jeśli byłeś trochę ekscentryczny, pasowałeś do niego, więc była to idealna społeczność dla kogoś, kto miał odwagę wprowadzić nową koncepcję" – twierdzi Jane Plitt, autorka książki"Martha Matilda Harper and the American Dream: How One Woman Changed the Face of Modern Business".

Martha miała szczęście, została służącą u bogatej damy, Luelli Roberts. Zaprezentowała pracodawczyni swoje fryzjerskie umiejętności. Dama była zachwycona efektem. Szybko klientkami zostały zamożne przyjaciółki pani domu. Martha i jej organiczny tonik (szampon organiczny, na bazie mieszanki ziół) robili furorę.

W epoce wiktoriańskiej ludzie albo nie myli włosów, albo używali ostrych mydeł. Nie istniały salony fryzjerskie dla pań. Fryzurami dam zajmowała się służba, albo fryzjerzy, którzy przychodzili do domów na wezwanie. Martha zaczęła kombinować, jak wykorzystać tę sytuację. Wtedy ciężko zachorowała, była kurowana przez uzdrowiciela z organizacji chrześcijańskiej, wróciła do zdrowia. Przez to doświadczenie zaangażowała się w działalność kościoła i jego nauki.

 

 

W 1888 roku Harper była gotowa. Za oszczędności swojego życia w wysokości 360 dolarów, kupiła fotel fryzjerski i wynajęła miejsce na swój salon. Wybrała bardzo dobrze, dzięki koneksjom rodziny dla której pracowała, znalazła się ekskluzywnym budynku Powers Building w centrum Rochester. By zrobić reklamę swojego biznesu, umieściła na drzwiach salonu duże zdjęcie, na którym pozuje prezentując swoje piękne włosy - sięgające ziemi. Swój pierwszy salon nazwała Harper Method Shop, łączył także sklep kosmetyczny i fabrykę produkującą sekretny szampon.

Mimo to klienci byli nieufni, nie przychodzili. Dziewczyna nie poddała się, zastosowała genialną taktykę marketingową. Tuż obok, znajdowała się szkoła muzyczna dla dzieci, placówka nie posiadała poczekalni. Gdy zamożne mamy przyprowadzały swoje dzieci na zajęcia, stały na korytarzu czekając aż pociechy skończą lekcję. Harper zaprosiła panie do swojego salonu i przekonała je do skorzystania ze swoich usług. Gdy tylko podały się promocyjnym zabiegom, zostawały na zawsze klientkami salonu. Tak powstała słynna Metoda Harper, którą przejęli inni biznesmeni. To nie był koniec jej innowacji.

Wyprzedziła epokę Heleny Rubinstein i McDonalds'a

Po latach służenia innym, doskonale wiedziała, jak rozpieszczać swoje klientki. Panie, które odwiedzały salon czuły się komfortowo, zaopiekowane i ważne. By miały prawdziwy relaks podczas zabiegów, Martha zaprojektowała pierwszy rozkładany fotel. Pozwalał umyć włosy bez szamponu wpadającego do oczu. Łatwe stawało się także płukanie włosów pod bieżącą wodą, z głową opartą o zlew ze specjalnym wyciętym półkolem, aby kobietom było wygodniej. Jej sława rosła błyskawicznie, wśród klientek pojawiały się damy ze śmietanki towarzyskiej, ale też sufrażystki, których ruch właśnie został zainicjowany w Rochester. Trzeba pamiętać, że w tamtych czasach kobiety nie miały własnych pieniędzy, ich życie obracało się tylko wokół męża, nie posiadały biznesów ani wiedzy jak je prowadzić. Były uzależnione od mężczyzn. To były pierwsze kroki ku prawom wyborczym oraz szansom na niezależność finansową, dzięki własnym firmom.  Dlatego salon dla pań, prowadzony przez kobietę był takim ewenementem. Martha, która czuła braki w edukacji, wykupiła lekcje i dopełniała swoje wykształcenie. 

Wkrótce kobiety z obu sfer rozpowszechniały informacje o niezwykłym salonie i jego wyjątkowej właścicielce. Jej klientką a potem przyjaciółką, została słynna Susan Brownell Anthony – córka właścicieli fabryki, amerykańska sufrażystka, która wraz z Elizabeth Cady Stanton założyła w 1869 National Women Suffrage Association, by promować konstytucyjne prawo kobiet do głosowania. Działaczka polecała salon innym znanym i ustosunkowanym kobietom. Żona Alexandra Grahama Bella, Mabel, została klientką i przyprowadziła Grace Coolidge, przyszłą Pierwszą Damę, a ona przyprowadziła Berthę Honoré Palmer, filantropkę, działaczkę i biznesmenkę. To był pierwszy kobiecy networking. To właśnie za sprawą Palmer, zagorzałej fanki salonu dla pań, Martha Harper, dała się namówić do otworzenia drugiego salonu w Chicago – rodzinnym mieście Palmer, na czas wystawy światowej w 1893 roku. Zanim jednak Harper wyraziła ostateczną zgodę, zobowiązała Palmer do uzyskania zgody dwudziestu pięciu kobiet, na patronowanie salonowi w Chicago. Gdy już zdobyła zobowiązanie, zaczęła myśleć, jak rozwinąć biznes bez wystarczającej gotówki? Harper sięgnęła po system satelitarny, podpatrzony w organizacji swojego kościoła. Uwzględniła również cel sufrażystek, jakim było wzmocnienie pozycji kobiet. 

- "Wykorzystała ten model, aby umożliwić innym biednym służącym i dziewczynom z fabryk zmianę ich życia" – mówi Plitt, autorka książki "Martha Matilda Harper and the American Dream: How One Woman Changed the Face of Modern Business"

 

Martha Harper, stała się pionierką przedsiębiorczości społecznej i nowoczesnej franczyzy. (Słowo franchising pochodzi z języka francuskiego i dosłownie oznacza "uwolnić się od niewoli".) 

Błędnie wynalezienie tego systemu przypisuje się Rayowi  Kroc założycielowi McDonald's, ale to Harper wyprzedziła go o 60 lat! To ona wymyśliła sposób na biznes dla biednych dziewczyn, jeśli nie było ich stać na krzesło i zlew Harper (Harper ich niestety nie opatentowała) oraz wszystkie jej produkty potrzebne do rozkręcenia biznesu, mogły u niej zaciągnąć pożyczkę. Tak właśnie dała szansę na start pierwszym 100 salonom, które poprowadziły biedne kobiety, nazywano je Harperytkami. 

Jej marka ruszyła 30 lat przed Heleną Rubenstein i Elizabeth Arden, które były właścicielkami słynnych marek kosmetycznych. 

Pierwsze dwie franczyzy zostały otwarte w 1891 roku w Buffalo i Detroit. Tak jak planowała w 1893 roku, Harper otworzyła swój salon w Chicago – to był sukces. Do śmierci otworzyła ich ponad 500 na całym świecie, stworzyła sieć szkół kosmetycznych szkolących kobiety w zakresie Metody Harper oraz fabrykę w Rochester, która wytwarzała produkty ekologiczne. W miarę jak jej imperium rosło, klientami Harper stawali się nawet członkowie brytyjskiej rodziny królewskiej, niemiecki cesarz, aktorka Helen Hayes oraz Rose i Joseph Kennedy, Jacqueline Kennedy i Lady-Bird Johnson. 

W 1920 roku, podczas negocjowania traktatu wersalskiego kończącego I wojnę światową, prezydent Woodrow Wilson co noc udawał się do Paryża do salonu Harper. Tam poddawał się masażowi skóry głowy! Zabiegi na włosy dla mężczyzn oraz masaż głowy, były wielką  nowością, jedną z wielu wprowadzonych przez Harper. 

Co bardzo znamienne, Martha Harper nie chciała wychodzić za mąż, dopóki nie posiadła pełnej kontroli nad swoim imperium. Stało się to dopiero gdy miała 63 lat. Poślubiła  Roberta MacBaina, który miał wtedy 39 lat. Został dyrektorem generalnym jej firmy. Harper zmarła w 1950 roku w wieku 93 lat, wcześniej cierpiała na demencję. Gdy jej mąż przejął rządy, doprowadził imperium na skraj upadku. MacBain sprzedał firmę w latach 70. Ostatni salon Harper został zamknięty w Rochester w 2005 roku.

Martha Matylda Harper była niezwykłą kobietą, dała siłę i szansę tysiącom młodych kobiet i zgromadziła fortunę, w czasach gdy kobiety nawet nie miały prawa głosu. Jej salony to nie tylko zysk, były stylem życia, wspierały kobiety, dawały pracę, wytchnienie, piękny wygląd oraz nadzieję.  W przeciwieństwie do Johna Rockefellera, miliardera tej samej epoki, który mieszkał w fortecy, odizolowany od ludzi, rezydencja Marthy Harper w Rochester była otwarta dla wszystkich "Harperytek".

W 2001 roku Harper została pośmiertnie uhonorowana nagrodą Międzynarodowego Stowarzyszenia Franczyzy a w 2003 roku została wpisana na listę National Women's Hall of Fame – amerykańskiej  instytucji założonej w celu uhonorowania i uznania dokonań niezwykłych kobiet. 

 

Źródła:

https://en.wikipedia.org/wiki/Martha_Matilda_Harper

https://www.womenofthehall.org/?action=viewone&id=203

https://www.atlasobscura.com/articles/martha-matilda-harper-the-greatest-businesswoman-youve-never-heard-of

"Martha Matilda Harper and the American Dream". Rochester Review • University of Rochester. Retrieved 2021-07-11. 

Plitt, Jane R., Martha Matilda Harper and the American Dream. 2000 ISBN 0-8156-0638-9 

https://www.rochester.edu/pr/Review/V63N1/feature2.html