Ile twarzy ma Warszawa? Historyczną i nowoczesną, biznesową i kulturalną, kojarzoną z rozwojem i tę, na której widać socmodernistyczne rysy. Modernizacyjny rozmach uczynił z Warszawy najnowocześniejsze miasto w kraju i centrum biznesowo-kulturalne. To tu powstały pierwsze ruchome schody w Polsce, oddano do użytku pierwszy klimatyzowany budynek z automatycznie otwieranymi drzwiami, a na dworcu, w latach 70., stworzono strefę VIP. Co jeszcze skrywają warszawskie budynki i historia miasta?
Oto kilka warszawskich miejsc na mapie miasta wczoraj i dziś oraz ciekawostki z nimi związane.
Pawilon Chemii / Vitkac
Pawilon Chemii, wzniesiony według projektu Jana Bogusławskiego i Bohdana Gniewskiego, był jednym z najbardziej wyrazistych przykładów modernistycznej architektury.
Pawilon Chemii to pierwsza przestrzeń handlowa, w której wykorzystano nowoczesne rozwiązania zagospodarowania pomieszczeń. Przeszklone stalowe konstrukcje sprawiły, że wnętrze sklepu przenikało się z ulicą.
Pawilon efektownie prezentował się nocą, dzięki sztucznemu światłu rozświetlającemu ekspozycję sklepowej witryny.
W czasie powojennej odbudowy miasta Pawilon Chemii uznano za symbol rozwoju i nowoczesności.
W ruinach wyburzonego w 2011 roku Pawilonu Chemii powstał Vitkac – kwintesencja luksusu i nowoczesności.
Vitkac nawiązuje do wyglądu starszej budowli – Pawilonu Chemii.
Czterokondygnacyjny luksusowy budynek wykończono: kwarcem, granitem, egzotycznym drewnem i stalą nierdzewną.
Vitkac, wraz z restauracją Concept 13, tworzy Wolf Bracka – najbardziej luksusowy dom handlowy w kraju, ceniony w Europie.
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich wczoraj i dziś
W 1884 roku powstał niewielki sklepik prowadzony przez Anielę Jabłkowską. Do rodzinnego biznesu szybko dołączyli jej bracia, zaś w 1914 roku powstał Dom Towarowy Braci Jabłkowskich.
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich uważany jest za jedno z najwybitniejszych dzieł polskiej architektury początku XX wieku i symbol sukcesów polskiego biznesu.
Bracia Jabłkowscy to pionierzy polskiego marketingu, którzy wprowadzili nowoczesne metody sprzedaży: katalogi, sprzedaż wysyłkowa, indywidualne podejście do klientów.
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich to pierwsze miejsce w Warszawie, gdzie pojawiła się szklana winda.
W 2010-2011 roku do historycznego budynku dodano drugą część – Nowy Dom Towarowy Braci Jabłkowskich.
„Wars”, „Junior” i „Sawa” – Domy Towarowe „Centrum”
Domy Towarowe „Centrum”, wybudowane pod koniec lat 60., na przestrzeni dekad nie przeszły diametralnej zmiany. Trudno wyobrazić sobie panoramę Warszawy bez tych kultowych budynków, w których niezmiennie kwitnie handel.
Domy „Centrum” były jednym z pierwszych centrów handlowych w Polsce i stanowiły jedno z najwybitniejszych osiągnięć powojennej urbanistyki.
W tym miejscu zamontowano schody ruchome – jedne z pierwszych w Polsce.
Łączna długość budynków to ok. 350 m, zaś powierzchnia to aż 32 tys. mkw.
Na parterze „Warsa” znajdował się jedyny w stolicy punkt, w którym rozlewano płyn do mycia naczyń Ludwik – pierwszy polski płyn do mycia naczyń.
Warszawski GalMok i Mordor na Domaniewskiej
Trudno uwierzyć, że na dzisiejszych terenach zajmowanych przez kompleks biurowców kilkadziesiąt lat temu były… grunty rolne. Wiejski krajobraz zmienił się wraz z budową fabryk i tworzeniem, tzw. Służewca Przemysłowego.
Mordor – to potoczne określenie biurowego zagłębia. Nazwę zaczerpnięto z „Wladcy Pierścieni” J.R.R. Tolkiena. „Orkami” zaś nazywa się pracowników Mordoru. Codziennie do pracy dojeżdża tu ponad 100 tysięcy osób.
Teren korporacyjnego zagłębia zajmuje powierzchnię równą dziesięciu Pałacom Kultury i Nauki.
Pierwszy biurowiec wzniesiono w połowie lat 90. przy ulicy Domaniewskiej i nosił on nazwę Galaxy. Tereny Służewca, ze względu na bardzo niskie ceny gruntów i dobry dojazd do wielu punktów miasta, były dla inwestorów najlepszym miejscem.
Kolejne biurowce, które zapoczątkowały tworzenie Mordoru, to: Neptun, Sirius, Orion, Jupiter, Saturn, Mars, Mercury, Taurus. Budynki o kosmicznych nazwach należą do całego kompleksu biur EMPARK Mokotów Business Park, a całkowita zajmowana przez nie powierzchnia wynosi ponad 107 tys. mkw.
Hala Koszyki, czyli miejsce, które stało się kultowe
Patrząc na tętniące życie towarzyskie, imponujący bar na środku obiektu, bazar czy punkty gastronomiczne, trudno uwierzyć, że Hala Koszyki jeszcze niedawno była chwilowo nieobecna na mapie Warszawy. W 2009 roku Hala Koszyki została rozebrana, aby w 2016 powrócić w nowej odsłonie.
Hala Koszyki powstała w 1909 roku według projektu Juliusza Dzierżanowskiego – secesyjnego architekta.
Hala Koszyki miała nawiązywać wyglądem do paryskich pasaży handlowych. Miała służyć jako miejsce handlu dla mieszkańców dynamicznie rozwijającej się południowej części miasta.
Nazwa „Koszyki” wzięła się od wałów obronnych wybudowanych w XVIII wieku. Marszałek wielki koronny Stanisław Lubomirski postanowił obronić miasto przed epidemią cholery właśnie dzięki okopom wzmocnionym wiklinowymi koszami.
Pałac Kultury i Nauki – socmodernizm w objęciach nowoczesności
Dawniej – pustka wokół wielkiego pałacu. Dziś – socmodernistyczna „pamiątka” w objęciach nowoczesnych budynków. Trudno wyobrazić sobie panoramę Warszawy bez Pałacu Kultury i Nauki – najsłynniejszego i najbardziej kontrowersyjnego wieżowca w Polsce.
Przed wojną na terenie zajętym przez pałac znajdowało się ponad 160 budynków.
Na potrzeby budowy zburzono część budynków, które przetrwały wojnę, oraz zlikwidowano ulice (np. linię tramwajową wzdłuż ulicy Żelaznej). Jedyną pamiątką po skrzyżowaniu Chmielnej i Wielkiej jest dziś tablica wmurowana w posadzkę placu Defilad.
Jednymi z pracowników pałacu są koty, które mają za zadanie wyłapywać gryzonie w podziemnych kondygnacjach. Na początku na tym „wyjątkowym” etacie pracowało około 60 kotów. Na dachu Teatru Studio znajduje się zaś miejska pasieka pszczół.
Dziś nieopodal pałacu mieszczą się liczne budynki biznesowo-handlowo-kulturalne, np. Złote Tarasy czy Złota 44.
Tuż po premierze gry „Pokemon GO” okolice „Pekinu” – jak niektórzy nazywają pałac – można było spotkać dziesiątki graczy. Wokół budynku pojawiły się cenne okazy wirtualnych zwierzątek.
Dworzec Centralny, czyli klimatyzacja, sala VIP i biała antresola
Ma ponad 40 lat i powstawał jedyne, jak na tamte czasy, 3 lata. Ostatecznie zrealizowano siódmą koncepcję projektu przygotowanego jeszcze w 1946 roku, chociaż prace rzeczywiście rozpoczęto w 1972 roku. Budowę rozpoczynało 23 robotników, zaś kończyło dworzec 2 tysiące osób.
Zgodnie z oficjalną wersją Centralny miał być „najnowocześniejszym dworcem w Europie”. Niezależnie od tego, że do końca nie była to prawda, Centralny robił ogromne wrażenie na mieszkańcach Warszawy. Hala główna została wykonana ze szkła i stali, zaś 4 perony o długości 400 m umieszczono w tunelu.
Na dworcu pojawiła się pierwsza w Polsce pełna klimatyzacja i pierwsze w Polsce automatycznie otwierane drzwi, wyposażone w nowatorski mechanizm reagujący na ciężar ciała przed wejściem i wyjściem pasażera, oraz sala VIP dla ówczesnego sekretarza KPZR Leonida Breżniewa.
Salon VIP przekształcono w 2007 roku w zamkniętą poczekalnię dla podróżujących pierwszą klasą.
Prace zakończono 5 grudnia 1975 roku – specjalnie na przyjazd Leonida Breżniewa. Przez kilkanaście miesięcy PKP inwestowało w promocję dworca. Zatrudniało hostessy ubrane w bordowe mundurki, które informowały o rozkładach jazdy pociągów, cenach biletów, zachęcały do podróży, a nawet informowały o repertuarach warszawskich teatrów.
Po remoncie w 2012 roku światowi i polscy architekci uznali Dworzec Centralny za przykład architektury modernistycznej o wyjątkowych walorach.
W 2015 roku w hali głównej pojawiła się biała antresola i nowe lokale komercyjne.
Sprawdź, jak zmieniły się inne warszawskie miejsca i odkryj ciekawostki na stronie HRS.
Źródło: http://www.hrs.com/pl/projekty/wczoraj-i-dzis/
Nazwa: WCZORAJ_PAWILON_CHEMII
Pawilon Chemii u zbiegu ulic Brackiej i Nowogrodzkiej w Warszawie (1961–1970). Autor: Siemaszko Zbyszko. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: DZIŚ_VITKAC
Radek Kołakowski, Wolf Bracka,
https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/13569999554/in/album-72157633693514290 , https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/, zdjęcie na licencji Creative Commons CC BY 2.0, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/legalcode, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/, zmiana rozmiaru
Nazwa: WCZORAJ_DOM_TOWAROWY_BRACIA_JABŁKOWSCY
Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy przy ul. Brackiej w Warszawie. Autor: Dulewicz Edward. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: WCZORAJ_DOMY_TOWAROWE_CENTRUM
Widok z Pałacu Kultury i Nauki. Widoczna ul. Marszałkowska, Domy Towarowe „Centrum” i ul. Kniewskiego (ob. Złota), rok 1971. Autor: Rutowska Grażyna. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: DZIŚ_DOMY_TOWAROWE_CENTRUM
Źródło: Flickr.com, Radek Kołakowski, Ściana Wschodnia, https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/9010896668/in/photostream/, https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/, zdjęcie na licencji Creative Commons CC BY 2.0, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/legalcode, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/, kadrowanie 4.
Nazwa: WCZORAJ_WOŁOSKA_LOTNIKÓW
Skrzyżowanie ulicy Wołoskiej z aleją Lotników w Warszawie (1954–1965). Autor: Siemaszko Zbyszko. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: WCZORAJ_HALA_KOSZYKI
Spółdzielczy Dom Handlowy „Koszyki” Warszawskiej Spółdzielni Spożywców „Społem” przy ul. Koszykowej w Warszawie, stoisko z owocami i warzywami (1969). Autor: Rutowska Grażyna. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: WCZORAJ_OSIEDLE_ZA_ŻELAZNĄ_BRAMĄ
Budowa osiedla bloków mieszkalnych Za Żelazną Bramą w Śródmieściu w Warszawie (1967-03). Teren budowy od strony ul. J. Marchlewskiego w kierunku ul. Marszałkowskiej. Autor: Siemaszko Zbyszko. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: DZIŚ_OSIEDLE_ZA_ŻELAZNĄ_BRAMĄ
Radek Kołakowski, Warszawa, https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/15830827762/in/album-72157633693514290/, https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/15830827762/in/album-72157633693514290/, https://www.flickr.com/photos/radekkolakowski/15830827762/in/album-72157633693514290/,
Nazwa: WCZORAJ_PAŁAC_KULTURY_I_NAUKI
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie (1955–1956). Gmach od strony ulicy Marszałkowskiej. Na pierwszym planie widoczne skrzyżowanie z Alejami Jerozolimskimi. Autor: Siemaszko Zbyszko. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: WCZORAJ_PLAC_UNII_LUBELSKIEJ
Plac Unii Lubelskiej w Warszawie w 1933 roku. Autor: Jarumski Leon. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: WCZORAJ_DWORZEC_CENTRALNY
Dworzec Centralny w Warszawie (1977–1978). Autor: Siemaszko Zbyszko. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
Nazwa: DZIŚ_DWORZEC_CENTRALNY
Dworzec Centralny w Warszawie, fot. PKP S.A.
Nazwa: WCZORAJ_WYBRZEŻE_GDAŃSKIE
Wybrzeże Gdańskie po przebudowie, w tle zabudowania Starego i Nowego Miasta. Warszawa 1938 rok. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. www.nac.gov.pl.
