Szałwia - dla zdrowia, dla urody, do kuchni

Szałwia (Salvia) - rodzaj rośliny z rodziny jasnotowatych, obejmującej około 600 gatunków występujących w przyrodzie w stanie naturalnym i w uprawie. Łacińska nazwa pochodzi od słowa "salvus", co oznacza pewny, solidny, zdrowy. Szałwia jest małą krzewinką lub krzewem. W stanie dzikim występuje nieomal na całym świecie, wyjątek stanowią obszary o klimacie tropikalnym i polarnym. W Polsce gatunkiem dziko rosnącym jest szałwia łąkowa, omszona, zielona, lepka. Najpopularniejszym gatunkiem uprawnym występującym również na naszych terenach jest szałwia lekarska, inne to szałwia ananasowa, błękitna, błyszcząca, biała, hiszpańska, indyjska, jabłkowa, lawendowolistna, muszkatołowa, purpurowa, srebrzysta, szkarłatna, żółta.

Szałwia lekarska (Salvia officinalis) - jest aromatyczną wieloletnią rośliną zielną, pochodzącą z rejonu Morza Śródziemnego, z okolic Dalmacji. Szafran lekarski pozyskuje się z upraw. Roślina znana była już w starożytności, jako roślina lecznicza i przyprawowa. Grecy i Rzymianie  nadawali jej magiczną moc i cudotwórcze właściwości. W średniowieczu szałwię uprawiano głównie w ogrodach przyklasztornych, jako roślinę leczniczą. Obecnie szałwię lekarską uprawia się przede wszystkim w Europie i Ameryce Północnej.  Roślina lubi słoneczne miejsca, rośnie na zboczach i skałach. Lubi glebę średnio wilgotną, bogatą w wapń. Osiąga wysokość do 70 cm. Ma zielono-srebrne liście, miękkie w dotyku, o podłużnym jajowatym kształcie. Łodygi są silnie rozgałęzione. Kwitnie od maja do lipca. Owocem jest poczwórna rozłupnia. Jest rośliną miododajną. Ma lekko gorzkawy, charakterystyczny smak i intensywny zapach.

 

Szałwia lekarska zawiera olejki lotne, saponiny, garbniki, flawonoidy, fenolokwasy, żywice i związki goryczkowe. Zawiera witaminę A, B1, C, witaminę PP oraz sole mineralne. Ma zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce i w kuchni. Szałwia poprawia pracę układu pokarmowego, jest pomocna przy zaburzeniach trawiennych. Ma właściwości przeciwzapalne, pomaga przy zapaleniu gardła i jamy ustnej. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie, przeciwcukrzycowo. Szałwia wzmacnia włosy, wchodzi w skład szamponów i płukanek do włosów. W kosmetyce szałwia jest dodatkiem do płukanek i kremów oczyszczających skórę.

W kuchni jako przyprawę używa się świeżego i suszonego ziela. Najlepsze są suszone młode liście. Jako przyprawa, szałwia lekarska używana jest do potraw z ryb, pieczeni, wszystkich mięs (baraniny, wieprzowiny, wołowiny, dziczyzny), a w szczególności do mięs tłustych. Przyprawia się nią drób (kaczki, gęsi,  indyka), zupy jarzynowe, makarony i dania z dodatkiem ryżu. Jest idealna do nadzienia, wątróbki, pasztetów, farszów mięsnych i kiełbas. Szałwia pasuje do potraw z fasolą, grochem, soczewicą. Są też ciasta, do których dodaje się suszone liście szałwii. Świeżą rośliną aromatyzuje się oliwy, octy, marynaty oraz napoje alkoholowe, wina i likiery. W kuchni włoskiej liście szałwii używane są w potrawie Saltimbocca, słynnej potrawie z cielęciny. Na cienko rozbitym płacie mięsa układa się listki szałwii, zwija w rulon  i odsmaża się z dodatkiem białego wina.