Lawenda - cudowny dar natury

Lawenda (Lavandula) - roślina z rodziny jasnotowatych. Istnieje ponad 40 gatunków, a każdy z nich dzieli się jeszcze na kolejne podgatunki, które różnią się barwą kwiatów, niepowtarzalnym zapachem, grubością liści i łodyg. Lawenda pochodzi z obszaru basenu Morza Śródziemnego.

Pierwsze wzmianki o zastosowaniu lawendy pochodzą ze starożytnego Egiptu i Rzymu. Roślina stosowana była głównie w celach leczniczych. Wierzono w jej uzdrawiającą moc. Jej eteryczne olejki wykorzystywano również w kosmetyce i perfumerii. Mydła, perfumy, maści i kadzidła oszałamiały lawendowym zapachem. W średniowieczu miała szczególne znaczenie religijne i była wykorzystywana w wierzeniach ludowych.

Lawenda jest wiecznie zielonym krzewem. Na długich cienkich łodygach pojawiają się drobne, niebieskie, białe lub purpurowe kwiaty.

Najpopularniejsze gatunki lawendy:

• Lawenda wąskolistna tzw. angielska (Lavandula angustifolia) - ciemnozielona krzewinka tworząca zwarte kępy. Chociaż nie lubi wilgoci i jest wrażliwa na mróz, to najbardziej pasuje do naszego klimatu. Wyrasta do wysokości 70 cm. Kwitnące kwiaty tworzą zaokrąglone kopuły. Cechą charakterystyczną tej lawendy jest to, że posiada silnie pachnące olejki eteryczne.

• Lawenda portugalska (Lavandula latifolia) - pochodzi z zachodniej części regionu Morza Śródziemnego, od centrum Portugalii do północnych Włoszech (Liguria) przez Hiszpanię i południową Francję. Zapach lawendy jest bardzo mocny, ostry, przypomina zapach kamfory. Ze względu na wyrazisty, mocny aromat roślina uprawiana jest z dala od innych gatunków. Osiąga wysokość 30-80 cm. Liście są długie, ciemnozielone, kwiaty lekko fioletowe. Kwitnie od czerwca do września. Preferuje suchą glebę i ciepłe promienie słoneczne.

• Lawenda pośrednia (Lavandula x intermedia) - zwana również lawendą portugalską jest krzyżówką otrzymaną z połączenia lawendy wąskolistnej i lawendy portugalskiej. Ma dłuższe łodygi i szersze liście niż angielska. Wyrasta do metra wysokości.  

• Lawenda francuska (Lavandula stoechas) - zwana również prowansalską, czasami hiszpańską, pochodzi głównie z południowo-wschodnich regionów Francji. W naturze roślina rozprzestrzenia się dość łatwo. Kwiaty są fioletowe lub białe. Liście najczęściej szarozielone umiejscowione są wzdłuż długiej łodygi. Bardzo ładnie pachnie, aromat jest łagodniejszy i bardziej słodszy od innych. Kwitnące lawendowe pola Prowansji przyciągają turystów z całego świata. 

zdjęcie pochodzi z Wikipedii

• Lawenda chorwacka (Lavendula croatia) - należy do najszlachetniejszych odmian w Europie. Największe jej uprawy występują na chorwackiej wyspie Hvar. Wyspa nosi również nazwę "Lawendowa wyspa" ze względu na masową uprawę lawendy, która jest nota bene jednym z głównych źródeł dochodów wyspy. 

Lawenda zawiera olejki eteryczne, fenolokwasy, kwas ursolowy i oleanolowy, kumarynę, antocyjany, flawonoidy i fitosterole. Lawenda ma właściwości bakteriobójcze i antyseptyczne. Napar z lawendy łagodzi bóle żołądkowo-jelitowe, wspomaga pracę żołądka, łagodzi podrażniony przewód pokarmowy działając na niego jak balsam. Lawenda pomaga w zwalczaniu migreny. Nieodzowna w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Maść lawendowa, stosowana zewnętrznie na stany zapalne i na oparzenia, przynosi ulgę i przyspiesza gojenie.

W kosmetyce olejek lawendowy dodawany jest do mydeł, żeli, wód perfumowanych, płynów do kąpieli, szamponów oraz olejków do aromaterapii. Lawenda jest rośliną miododajną, przyciąga pszczoły i z dużym powodzeniem odstrasza mole.

Lawenda jest bardzo popularna w kuchni francuskiej, włoskiej i hiszpańskiej. W kuchni zastosowanie mają świeże liście i kwiaty, ale przyprawę stanowią wysuszone liście. Przyprawa o lekko gorzkim smaku i zapachu pasuje do pieczeni baraniej i dziczyzny. Doprawiamy nią mięsa duszone z warzywami oraz potrawy z grilla. Świeże liście dodajemy do sałatek warzywnych. Lawendą wzbogacamy sosy, oliwy, octy i wina. Lawendowa oliwa pasuje do kurczaka, ziemniaków i warzyw.

Świeże, suszone i kandyzowane kwiaty lawendy są ozdobą deserów. Pachnące lawendowe cukierki i ciasteczka cieszą się dużą popularnością. Aromatyzowana herbata z dodatkiem kruchych lawendowych ciasteczek powoduje odprężenie i działa na nas relaksująco. Przez chwilę odnosimy wrażenie jakby czas się zatrzymał. Ciekawy smak ma również lawendowy miód. Ma bursztynowy kolor i delikatny aromat. Można nim słodzić herbatę, dodawać do deserów lub dressingów.


Suszona lawenda występuje często w połączeniu z innymi ziołami. W Niemczech lawenda wchodzi w skład mieszanki ziół prowansalskich.  Z suszonych kwiatów lawendy możemy wykonać potpourri. Trzeba pamiętać, że jak większość przypraw, lawenda dodana w nadmiarze może nadać potrawie nieprzyjemnej goryczy.