Aronia czarnoowocowa, świdośliwa, czeremcha amerykańska i jagoda kamczacka są nie tylko zdrowe, lecz także smaczne. W dodatku rośliny te bardzo dobrze czują się w naszym klimacie.
Zdrowie z roślin
Żywność pochodzenia roślinnego stanowi bogate źródło substancji biologicznie czynnych. Liczną grupą wchodzącą w skład związków bioaktywnych są substancje o działaniu przeciwutleniającym, czyli takie, które mają zdolność hamowania reakcji z tlenem. Do przeciwutleniaczy zaliczamy m.in. polifenole (antocyjany, flawonoidy, kwasy fenolowe) oraz witaminę C. Żywność bogata w te związki może mieć istotne znaczenie w profilaktyce wielu chorób takich jak miażdżyca, nowotwory czy choroby układu krążenia. Spośród różnych gatunków owoców wysoką koncentracją przeciwutleniaczy odznaczają się owoce różnych gatunków roślin z rodziny różowatych (aronii czarnoowocowej, świdośliwy, czeremchy amerykańskiej) oraz z rodziny przewiertniowatych (jagody kamczackiej).
Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa)
Aronia czarnoowocowa pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej. Jest blisko spokrewniona z jarząbem pospolitym, czyli jarzębiną. Rośnie w postaci silnie rozgałęzionego krzewu, którego wysokość może dochodzić do 2,5 m. Owoce aronii czarnoowocowej wykazują bogaty oraz zróżnicowany skład chemiczny uzależniony od sposobu uprawy i warunków atmosferycznych w okresie wegetacji. Zawierają duże ilości składników o charakterze przeciwutleniającym, m.in.: flawonole, antocyjany, garbniki, fenolokwasy, i witaminy, w szczególności witaminę C.
Liczne właściwości prozdrowotne związków zawartych w owocach aronii uwarunkowały próby ich wykorzystania w medycynie oraz przemyśle farmaceutycznym. Wykazano, że stosowanie antocyjanin pochodzących z owoców aronii czarnoowocowej powoduje zmniejszenie stężenia ołowiu, miedzi i glinu w krwinkach czerwonych. Pierwiastki te mają istotny wpływ na tworzenie wolnych rodników. Dlatego wyciąg z aronii wykorzystuje się do produkcji preparatów farmakologicznych, w tym licznych suplementów diety pomagających w procesie odtruwania organizmu.
Kosmetologia to kolejna dziedzina, w której antocyjany z owoców aronii znalazły swoje zastosowanie – wchodzą w skład preparatów dermatologiczno-kosmetycznych. Żele zawierające 0,01-0,1% antocyjanów z aronii chronią skórę przed szkodliwym promieniowaniem UV. Wynika to z ich zdolności do absorpcji promieni UV (o długości fali 240 i 290 nm oraz w mniejszym stopniu 290-320 nm).
Świdośliwa (Amelanchier Medik.)
Świdośliwa jest krzewem bądź niewielkim drzewem należącym do rodziny różowatych (Rosaceae) i podrodziny jabłkowatych (Pomoideae). Występuje w 25 gatunkach, obejmując swoim zasięgiem obszary Ameryki Północnej (Kanady), wschodniej Azji, północne obszary Afryki oraz Europę. W zależności od odmiany może osiągać wysokość od 1 do 8 m. Owoce świdośliwy są doskonałym źródłem bioaktywnych składników takich jak antocyjany, flawonole, procyjanidyny i kwasy fenolowe.
Owoce świdośliwy od wieków są znane wśród Indian i stosowane przez nich w medycynie naturalnej. Obecnie zarówno kora, kwiaty, korzenie, pędy, jak i liście oraz owoce znalazły wykorzystanie w ziołolecznictwie. Napar bądź nalewka z kwiatów wykazują właściwości obniżające ciśnienie krwi oraz wzmacniające organizm. Napary z kory stosowane są w leczeniu biegunek i łagodzeniu dolegliwości miesiączkowych, natomiast sok z owoców jest pomocny przy dolegliwościach żołądkowych.
Czeremcha amerykańska (Prunus serotina)
Czeremcha amerykańska także należy do drzew z rodziny różowatych. To gatunek pochodzący z południowo-wschodniej i środkowej części Ameryki Północnej oraz północnych obszarów Ameryki Południowej (od Meksyku do Gwatemali). Owoce czeremchy amerykańskiej są mięsistymi, słodkimi pestkowcami. Warto jeść je ze skórkązawierającą dużą ilość związków fenolowych takich jak antocyjany i flawonoidy, które są naturalnymi przeciwutleniaczami. Ich zawartość zależy od czynników genetycznych, środowiskowych oraz stopnia dojrzałości samych owoców.
Owoce czeremchy amerykańskiej to od wieków popularny środek leczniczy w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Używano ich do łagodzenia takich dolegliwości jak kaszel, astma czy zapalenie oskrzeli. Obecnie ze względu na udokumentowane właściwości antyoksydacyjne oraz przeciwbakteryjne docenia je także przemysł. Ekstrakty z owoców czeremchy są wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym i fitofarmaceutycznym, mogą stanowić też dodatek do żywności stosowany w produkcji produktów funkcjonalnych. W Stanach Zjednoczonych owoce czeremchy są stosowane także po to, by nadać korzystne cechy sensoryczne takim trunkom jak rum i brandy.
Jagoda kamczacka (Lonicera caerulea L. var. kamtschatica Sevast.)
Jagoda kamczacka, nazywana również suchodrzewem kamczackim lub wiciokrzewem kamczackim, należy do rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Powszechnie uprawia się ją w Chinach, Rosji i Japonii. Jest wieloletnim krzewem liściastym pokroju prawie kulistego o wysokości dochodzącej do 1,5 m. Owoce, będące jadalnymi pseudojagodami, odznaczają się charakterystycznym butelkowatym kształtem oraz fioletowo-granatową barwą z ciemnoniebieskim woskowym nalotem. Mają soczysty, aromatyczny, kwaśno-słodkawy miąższ, przypominający w smaku czarną leśną jagodę z delikatną goryczką. Stanowią bogate źródło polifenoli i antocyjanów oraz posiadają dużą pojemność przeciwutleniającą. Można ją z powodzeniem uprawiać na terenie Polski. Jest bardzo wytrzymała na mróz, wytrzymuje spadki temperatury sięgające nawet do -40°C. Otwarte kwiaty natomiast nie przemarzają przy spadku temperatury do -8°C.
Owoce jagody kamczackiej były zbierane i wykorzystywane przez mieszkańców terenów Rosji, Chin i Japonii już od czasów starożytnych. Wykorzystywano różne elementy morfotyczne rośliny: owoce, kwiaty, liście, gałęzie oraz korę. Gałęzie służyły jako surowiec do produkcji środków odwadniających, natomiast owoce i sok z nich otrzymywany znane były ze swoich właściwości wzmacniających organizm. Ich spożywanie zalecano również w leczeniu chorób żołądka oraz w przypadkach wystąpienia anginy (ze względu na właściwości bakteriobójcze oraz odkażające). Nalewkę i napary sporządzone z liści jagody kamczackiej wykorzystywano z kolei przy leczeniu schorzeń gardła i oczu.
Ze względu na bogaty skład chemiczny, wysoką wartość antyoksydacyjną oraz działanie prozdrowotne, powyższe rośliny charakteryzuje niezwykle duży potencjał do uprawy, a także do wykorzystania w przemyśle spożywczym, m.in. jako składnik funkcjonalnych produktów żywnościowych. Owoce te mogą stanowić cenny element diety człowieka, wpływając na podwyższenie spożycia wraz z dietą korzystnych dla zdrowia związków biologicznie czynnych, które odgrywają istotną rolę w zapobieganiu wielu współczesnym chorobom cywilizacyjnym, takim jak nowotwory, otyłość, cukrzyca oraz choroby układu krążenia.
