Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) broni się przed nieproszonymi gośćmi. Już przy lekkim dotknięciu czuć okropne pieczenie, które mija często dopiero po kilku godzinach. Odpowiedzialne za tę reakcję są parzące włoski rośliny, znajdujące się na jej liściach i łodydze. Przy najmniejszym poruszeniu odłamuje się maleńka główka włoska, ostra krawędź wbija się w skórę, a jednocześnie uwolniona zostaje zawartość wakuoli z płynem drażniącym.
Nawiasem mówiąc, przykre skutki kontaktu z parzącymi włoskami pokrzywy łagodzi pocieranie podrażnionego miejsca zgniecionymi liśćmi babki, szałwii, mięty, szczawiu albo sokiem wyciśniętym właśnie z pokrzywy.
LEKARSTWO I POŻYWIENIE W JEDNEJ ROŚLINIE
Od niepamiętnych czasów pokrzywa znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia:
- w lecznictwie, gdzie zalicza się do najstarszych ziół leczniczych;
- w ogrodnictwie, gdzie tak zwaną gnojówką z pokrzywy z powodzeniem nawozi się rośliny i chroni przed szkodnikami;
- w kuchni, gdzie w ciężkie czasy ratowała ludzi przed głodem;
- w przemyśle tekstylnym, gdzie z włókien łodyg wyrabiano tkaniny.
Już w epoce kamiennej używano pokrzywy do wyrobu tkanin, a później jako środek spożywczy i leczniczy. W świecie mitów i legend jest ona ściśle związana z germańskimi i rzymskimi bogami wojny, jak na przykład z bogiem piorunów – Thorem, zwanym też Donarem.
Przy tak szerokich możliwościach wykorzystania pokrzywy dziwi fakt, że wielu ludzi tak bezwzględnie stara się ją zwalczać. Motyką, łopatą, pługiem i chemikaliami tępią pokrzywę – zwykle bez skutku, ponieważ jej nie mający końca system korzeniowy tworzy wciąż nowe i nowe rośliny.
POKRZYWA – ROŚLINA LECZNICZA
Pokrzywa jest ziołem, które znajduje co najmniej tyle zastosowań, co słynny rumianek, miły nagietek albo gorzki mniszek. W medycynie ludowej zalecana jest do odtruwania i oczyszczania organizmu w ramach wiosennej kuracji i diety oraz w stanach zmęczenia i wyczerpania. To ostatnie jest często następstwem niedoboru żelaza, co może prowadzić do anemii. Właśnie bogata w żelazo pokrzywa może tutaj z łatwością pomóc. Dostarcza ona – w zależności od miejsca wzrostu – dwa do czterech razy więcej żelaza, niż stek wołowy i do trzech razy więcej, niż szpinak.
Pokrzywa ma też pozytywnie wpływać na wątrobę i żółć; już Paracelsus (1493-1541) zalecał tę niepozorną roślinę w formie soku na żółtaczkę. Zioło, które wspiera wątrobę i żółć, może oczywiście ułatwiać trawienie i pomagać w przypadku problemów trawiennych. Również trzustka reaguje pozytywnie na pokrzywę, co daje się zauważyć w wyrównanym poziomie cukru.
Pokrzywa wspomaga proces tworzenia się krwi, pomaga przy artretyzmie, wzmacnia włosy, a nawet ma działanie łagodzące niepożądane skutki chemioterapii.
Napar z pokrzywy, jako tonik do twarzy, łagodzi stany alergiczne oraz poprawia cerę przy wypryskach, trądziku, czy egzemie.
POKRZYWA W RÓŻNYCH SYSTEMACH MEDYCZNYCH
Powszechne występowanie pokrzywy na różnych kontynentach oraz docenianie jej właściwości leczniczych w różnych kulturach sprawiło, że jest ona stosowana w różnych systemach medycznych.
- Pokrzywa w tradycyjnej medycynie chińskiej
Tutaj przypisuje się pokrzywie moc chłodzącą. Dlatego stosowana jest przeciwko chorobom gorączkowym, które mogą być powiązane z zapaleniami. Pokrzywa ma usuwać nadmiar wilgoci z płuc oraz odżywiać krew wątroby. Mimo wszystko, w chińskiej medycynie zajmuje pokrzywa raczej podrzędne stanowisko. W innych systemach jest daleko szerzej stosowana.
- Pokrzywa w medycynie indyjskiej oraz w ajurweda
W tej medycynie pokrzywa znajduje zastosowanie w całym szeregu dolegliwości. Korzenie i liście rośliny stosowane są przy leczeniu astmy, zapaleniu oskrzeli oraz jako środek wykrztuśny. Wyciągiem z liści leczy się choroby dróg moczowych oraz kamicę nerkową. U dzieci działa pokrzywa w przypadku pasożytów przewodu pokarmowego oraz schorzeń śledzionej. Wyciąg z korzenia pokrzywy bywa stosowany w przy swędzeniu skóry, ropniach, a nawet opryszczce.
Podobnie jak w Europie, pokrzywa znajduje zastosowanie, jako środek oczyszczający krew, pobudzający wytwarzanie krwi, ale także mleka u kobiet karmiących. Jest stosowana przy wysokim ciśnieniu krwi, biegunce, zapaleniu przewodu pokarmowego, reumatyzmie, zapaleniu stawów i podagrze. Także jako środek na porost włosów i przeciwko ich wypadaniu. W indyjskim regionie Himalajów używa się też pokrzywy przeciwgorączkowo.
- Pokrzywa w medycynie tybetańskiej
Medycyna Tybetu wykorzystuje przede wszystkim liście i kwiaty pokrzywy. Inaczej niż w medycynie chińskiej, roślinie przypisuje się gorącą moc. Liście i owoce pokrzywy stosuje się w przypadku nierównowagi organizmu po długiej chorobie, dla wzmocnienia. Poza tym pokrzywa łagodzi długotrwałe stany gorączkowe i działa wspierająco przy wszelkich chorobach przeziębieniowych, ponieważ działa rozgrzewająco i przywraca ciało i ducha do równowagi.
Tradycyjne zastosowanie pokrzywy w USA
Także w medycynie tradycyjnej na kontynencie północnoamerykańskim pokrzywa cieszy się dużym powodzeniem. Ziele pokrzywy stosuje się tutaj na bóle mięśni i stawów, wywołane stanami zapalnymi. Wyciąg z pokrzywy pomaga przeciw biegunce oraz w przypadku problemów z oddawaniem moczu przy powiększonej prostacie. Podobnie jak w Europie, w Ameryce również używa się pokrzywy jako środka przeciwko łupieżowi i wypadaniu włosów. Ale obszar zastosowania jest jeszcze szerszy; pokrzywę stosuje się też na kichanie i katar sienny, jak również przy astmie, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu zatok, hemoroidach, wysokim ciśnieniu i chorobach kobiecych.
Okazuje się, że nawet tak niepozorna i – mogłoby się wydawać – banalna roślina, jak pokrzywa może być niezwykle pożyteczna. A zostało to odkryte już wiele tysięcy lat temu.
