Wśród kierowców proszonych o ocenę swoich umiejętności, aż 80 procent ankietowanych zalicza siebie do górnych 30%. Każdy z nas miał pewnie w swoim życiu wątpliwą przyjemność spotkać kogoś mocno na wyrost przekonanego o swojej wiedzy i kompetencjach. Psychologowie określają takie objawy efektem Krugera-Dunninga. Profesorowie Justin Kruger i David Dunning, których nazwiskami określono ów efekt, dowiedli, że osoby, które niewiele wiedzą o danej dziedzinie, przeceniają zasób swojej wiedzy na ten temat. Co ciekawe, osoby, które wiedzą więcej od nich, nie doceniają swojej wiedzy. Badania przeprowadzone wśród studentów lotnictwa z Southern Illinois University potwierdzają występowanie tego złudzenia również wśród specjalistów awiacji.
Efekt Krugera-Dunninga wiąże się ze złudzeniem ponadprzeciętności – powszechną tendencją do oceniania swojej wiedzy i umiejętności jako wyższych niż przeciętne. Kruger i Dunning tłumaczyli również udowodniony przez siebie efekt, tym, że osoby, które mają małą wiedzę z danej dziedziny, nie doceniają rozmiaru swojej niekompetencji (nie wiedzą ile jeszcze nie wiedzą).
Badania Samuela Pavela i współpracowników zawierały poddanie studentów testom z gramatyki oraz z wiedzy dotyczącej lotnictwa. Przed egzaminem z gramatyki poproszono studentów o ogólną ocenę swoich umiejętności gramatycznych. Po sprawdzeniu egzaminu okazało się, że ci, którzy na teście wypadli najsłabiej (dolne 10% w rankingu wyników), uważali, że ich umiejętności gramatyczne są lepiej rozwinięte, niż u ok. 70% studentów. Poproszono też studentów o oszacowanie swoich wyników egzaminu z lotnictwa. Po egzaminie okazało się, że ci, którzy wypadli najsłabiej (dolne 25% w rankingu wyników), przecenili swoją wiedzę, natomiast ci, którym egzamin poszedł najlepiej (lepiej niż 75% studentów), nie docenili jej. Pozostałe osoby (których wyniki uplasowały się pośrodku listy rankingowej) oceniły swoją wiedzę najbardziej adekwatnie.
Dr Pavel i współpracownicy twierdzą, że efekt Krugera-Dunninga może mieć realny wpływ na jakość pracy pilotów, a co za tym idzie – na bezpieczeństwo prowadzonych przez nich lotów. W trudnych sytuacjach pewność siebie to bardzo przydatna cecha, ale jej nadmiar może prowadzić do katastrof – przecenianie swoich umiejętności może bowiem prowadzić do zachowań brawurowych i niepotrzebnie ryzykownych. Badacze twierdzą, że wykładowcy uczelni lotniczych powinni uważnie obserwować studentów, by zidentyfikować tych najbardziej podatnych na efekt Krugera-Dunninga. Twierdzą też, że kształcenie pilotów powinno obejmować także trening samoświadomości, tak, aby przyszli piloci umieli realnie ocenić swoje możliwości i ograniczenia. Nikt z nas przecież nie chciałby lecieć samolotem, którego pilot znacząco przecenia swoje umiejętności.
Więcej informacji:Pavel, S.R., Robertson, M., & Harrison, B. (2012). The Dunning-Kruger Effect and SIUC University’s Aviation Students. Journal of Aviation Technology and Engineering, 2, 125–129. DOI: 10.5703/1288284314864
Agnieszka Ewa Łyś https://badania.net/zludzenie-ponadprzecietnej-wiedzy/
