Twarz narcyza
Według kategorii diagnostycznych DSM-V, narcyzm to rodzaj zaburzenia, w którym osoba ma poczucie wyższości nad innymi, potrzebuje być podziwiana, nie odczuwa empatii, za to najchętniej kontrolowałaby całe swoje otoczenie. Narcyzi postrzegają się jako osoby wyjątkowe, nadzwyczajne; ich wygląd, osobowość i umiejętności to kompilacja, która trafia się raz na milion – i to im właśnie trafił się los na loterii. Unikatowość narcyza powinna być dostrzegana przez innych, a fakt, że zasługują na specjalne, vipowskie traktowanie, powinien być uznawany jako uniwersalna zasada wyznawana przez wszystkich.
Gdy otoczenie z jakichś powodów nie umie bądź nie chce przyznać narcyzowi jego praw oraz pokłonić się nad jego wspaniałością, wówczas nie pozostaje mu nic innego, jak przywołać wszystkich do porządku i zamanifestować swoje jestestwo. Robi to, wykorzystując innych lub manipulując. Narcyzi często zachowują się w sposób, który ma pokazać innym, jak bardzo są wszechmocni i pewni siebie. Pod maską wyniosłości kryje się jednak zazwyczaj niskie poczucie własnej wartości. Narcyz najbardziej na świecie boi się, że ktoś odkryje jego „brzydki sekret”, zrobi więc wszystko, żeby tak ludzi oślepić blaskiem swej wspaniałości, by ci nigdy nie zauważyli, że gdy gasną światła, cały blichtr znika.
Bieg po władzę
Jak większość innych zaburzeń osobowości, również narcyzm na swoje korzenie w okresie dorastania lub wczesnej dorosłości. Uważa się, że jednym z pierwszych symptomów, które mogą wskazywać na zaburzenia z zakresu psychopatii, makiawelizmu bądź narcyzmu, są zachowania agresywne w szkole wobec innych uczniów. Zdawać by się mogło, że znęcanie się nad innymi jest przejawem niskiej samooceny i niskiego poczucia bezpieczeństwa. Badania coraz częściej donoszą jednak, że w przypadku niektórych dzieci to właśnie wysoka samoocena jest przyczyną dręczenia innych. Uczniowie o cechach narcystycznych w celu uzyskania dominacji nad kolegami lub koleżankami często posługują się takimi taktykami jak manipulacja, wykorzystywanie, tyranizowanie. Agresja jest strategią, która, według wielu teoretyków, pozwala narcyzom na ochronę swojego niskiego poczucia własnej wartości. Dzięki niej zabezpieczają się przed rzeczywistymi bądź potencjalnymi negatywnymi ocenami ze strony otoczenia.
Naukowcy z Izraela oraz Finlandii przeprowadzili badania wśród ponad 1600 nastolatków w celu określenia relacji pomiędzy agresją, narcyzmem a płcią. Okazało się, że rozpowszechnienie cech narcystycznych i agresywnych było podobne wśród chłopców i dziewczynek, z przewagą dla chłopców. Wykazywali oni większe nasilenie takich cech jak: wykorzystywanie innych, przywództwo czy zaabsorbowanie sobą. U dziewczynek na pierwszy plan wysuwał się na przykład zachwyt nad samą sobą.
W obu grupach wykorzystywano specyficzne formy manipulacji innymi osobami w celu osiągnięcia władzy, w szczególności takie odnoszące się udzielania pomocy lub bronienia innych. Być może narcyzi dzięki pomaganiu innym tak de facto zdobywają nad nimi władzę, którą później będą mogli wykorzystać we własnych celach. Ogólne wnioski z badań pokazują, że to chęć zdobycia oraz utrzymania przywództwa może być przez narcyzów postrzegane jako strategia ochronna przed „ujawnieniem”.
Narcyzi, niezależnie od wieku, wierzą, że są osobami lubianymi i popularnymi, a ich unikatowość predysponuje ich do rzeczy wielkich. Oba te przekonania skłaniają ich do walki o dominację, bycie najlepszym i najważniejszym. Uważają również, że podziw ze strony innych niejako namaszcza ich do tego, by po trupach osiągać i utrzymywać swoje cele – w tym między innymi poprzez zachowania agresywne. W rzeczywistości lustro pokazuje narcyzowi jego prawdziwą twarz. Tylko tworząc wokół siebie iluzję wspaniałości, jest on w stanie tę prawdę zignorować.
Do przeczytania:
- Gumpel TP, Wiesenthal V, Soderberg P. (2015). Narcissism, Perceived Social Status, and Social Cognition and Their Influence on Aggression. Behavioral Disorders, 40 (2), 138-156
