Życie we dwoje to nie zawsze łatwa sprawa, szczególnie gdy jedno z partnerów ma niekorzystny rys osobowościowy albo zaburzenie osobowości. Z aburzenia osobowości ogólnie można ujmować na kontinuum, na którego jednym końcu znajdują się silnie zaburzone osoby, a na drugim te, które tylko mają rys danej osobowości.
Gdy myślimy o paranoicznym zaburzeniu osobowości (PZO), przed oczyma może pojawiać się obraz zdziwaczałej osoby, izolującej się od świata i przekonanej, że Inni chcą ją dopaść. Wydawać by się mogło, że taką osobę można z daleka rozpoznać. Nic bardziej mylnego! Zaburzenia osobowości dotykają prawdziwych ludzi, którzy żyją wśród nas.
Według danych statystycznych, paranoiczne zaburzenie osobowości dotyczy 2-4% populacji. Cechami szczególnymi tego zaburzenia są: nadmierna podejrzliwość, brak ufności, przekonanie, że cudze motywy są pełne złych intencji oraz oczekiwanie bycia wykorzystanym bądź zawiedzionym. Osoby z paranoicznym zaburzeniem osobowości interpretują zachowania innych jako zagrażające, nieszczere lub nastawione na podburzenie ich pozycji czy ośmieszenie. Oznaki sympatii mogą postrzegać jako działanie fałszywe, sztuczne i na pewno z drugim dnem, w związku z czym rzadko kiedy udaje się im znaleźć przyjaciół od serca albo odnaleźć w rzeczywistości społecznej. Wśród ludzi z rysem tego typu osobowości problem ten objawia się na przykład w przesadnej podejrzliwości czy zazdrości o partnera.
Z tej perspektywy trudno sobie wyobrazić kogoś z PZO, komu udaje się utrzymać satysfakcjonujący dla obu partnerów związek. Niemniej jednak zdarza się, że osoby z paranoicznym zaburzeniem osobowości znajdują swoją drugą połówkę. I wtedy, być może po krótkim okresie słodkiej miłości, partner osoby z PZO może zacząć doświadczać pewnych niedogodności związanych z zaborczością, podejrzliwością czy wręcz obsesyjną zazdrością. Najbardziej charakterystyczne w relacjach osób z paranoicznym zaburzeniem osobowości jest to, w jaki sposób się zachowują i jak to wpływa na uczucia ich partnerów. W relacjach osobowość paranoiczna może wyrażać się w złości, niepewności, w ciągłym narzekaniu, krytycyzmie, bezpodstawnych zarzutach, wymaganiach, kłótliwości, grożeniu, agresji fizycznej, obrażaniu się i braku g otowości do osiągnięcia kompromisu albo przebaczenia. O tym, że ktoś bliski może mieć zaburzoną osobowość, może też świadczyć samopoczucie jego partnera. Osoby, które wchodzą w związek z partnerem z paranoicznym zaburzeniem osobowości, znacznie rzadziej widują swoich znajomych albo członków rodzin. Zauważają też, że poza domem muszą pilnować narzuconego przez partnera harmonogramu. Często są obiektem ataków, gdy bez zgody rozmawiają z innymi osobami, a ich partner wobec nich wyraża się w sposób ubliżający lub wulgarny. Długotrwałym efektem takiego traktowania jest obniżone poczucie szczęścia, niższa samoocena, nerwowość czy nadwrażliwość na reakcje partnera.
Życie z osobą z PZO jest trudne, a jego kosztem może być osobiste szczęście. Joe Navarro, autor książki „Dangerous Personalities”, wymienia 15 cech, które powinny wzbudzić podejrzenia, czy nasz partner, znajomy albo szef nie ma cech paranoicznego zaburzenia osobowości:
1. Jest znacząco zestresowany albo podejrzliwy bez przyczyny
2. Jest moralizatorski albo
3. nawykowo podważa intencje innych ludzi, w tym małżonka, członków rodziny czy współpracowników
4. Utrzymuje sekrety, jest ostrożny, przebiegły, skory do intryg albo uważa, że inni mają takie cechy
5. Jest nieelastyczny w sposobie myślenia
6. Nie wybacza nawet najmniejszych błędów, potrafi latami mieć żal do kogoś
7. Maruda i malkontent - nigdy nie jest zadowolony, zakłada, że zawsze coś złego się może wydarzyć
8. Obwinia innych za swoje niepowodzenia w życiu, związkach czy pracy
9. Ma silną potrzebę kontrolowania członków swojej rodziny
10. Nigdy nie zdaje się być szczęśliwy, często za to jest zalękniony, zirytowany - zawsze jest coś lub ktoś, kto się na niego czai
11. Wierzy i ciągle szuka potwierdzenia, że inni go zawiodą albo będą działać przeciwko niemu
12. Patrzy na wiele spraw w nieubłagany sposób i wymaga, żeby partner podzielał jego opinie
13. Bezpodstawnie podważa lojalność oraz prawdomówność innych, widzi ukryte znaczenie w komentarzach innych osób
14. Staje się podejrzliwy, gdy widzi najbliższych rozmawiających z sąsiadami, kurierem albo listonoszem
15. Wszędzie widzi zagrożenie i oczekuje, że jego najbliżsi będą podzielać jego spostrzeżenia.
Powyższa lista nie stanowi kryteriów diagnostycznych; jej celem jest wyłącznie zwrócenie uwagi na pewne charakterystyczne zachowania osób z paranoicznym zaburzeniem osobowości. Jeżeli macie podejrzenie, że Wasz partner może mieć takie cechy, zgłoście się do specjalisty zdrowia psychicznego.
Na podstawie:
- Cierpiałkowska L., Soroko E., (red.nauk.). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. 2014, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
- Navarro, Joe. 2014. “Dangerous Personalities.” Rodale, New York: NY.
- https://www.psychologytoday.com/blog/spycatcher/201603/the-paranoid-partner
