Badacze twierdzą, że ludzki mózg (podobny do innych mózgach ssaków i ptaków) wydaje się ukształtowany przez ewolucję tak, aby tworzyć głębokie romantyczne związki z innymi ludźmi. Okazuje się, że decyzje dotyczące seksu i rozmnażania mają kluczowe znaczenie dla ewolucji życia.
Jako gatunek ludzie są na ogół seryjnymi monogamistami, w niektórych przypadkach dobierając się w pary z tym samym partnerem na lata lub nawet dekady. Niemniej jednak przez całe swoje życie ludzie często łączą się w pary z więcej niż jednym partnerem, co oznacza, że romantyczne więzy w związkach często się kończą. Dotychczasowe badania wstępnie sugerują, że może istnieć psychiczny mechanizm, który przyczynia się do przerywania romantycznych więzi między partnerami. Innymi słowy można powiedzieć, że ponieważ romantyczna miłość jest cechą typową dla gatunku, wszyscy członkowie gatunku ludzkiego mogą być naturalnie wyposażeni w mechanizmy psychiczne działające zarówno w momencie zakochiwania się, jak i kończenia związku. W chwili obecnej nie wyjaśniono jeszcze w pełni ewolucyjnych, poznawczych, neurobiologicznych i genetycznych uwarunkowań odrzucenia partnera wśród ludzi. Badano każdy z tych czynników, mając na celu lepsze objaśnienie możliwych mechanizmów, które mogą leżeć u podstaw ludzkiej skłonności do „odkochiwania się”.
Jeszcze zanim autorzy opisują wspomniane czynniki, na podstawie badań przeprowadzonych w różnych dziedzinach nauki sugerują istnienie czterech „możliwości” dotyczących mechanizmu odrzucenia partnera wśród ludzi. Są to:
- W ludziach można odnaleźć „coś podobnego do modułu odrzucenia partnera” i jest to niezmienne w różnych kulturach,
- Istnieją różnice między mężczyznami a kobietami w kwestiach tego, jak i kiedy zastosują oni mechanizmy odrzucenia partnera,
- Powinno dać się rozróżnić dwa rodzaje odrzucenia partnera – główne (pierwotne) i wtórne,
- Mimo że wszyscy ludzie posiadają zdolność odrzucania, powinny istnieć różnice między nimi dotyczące umiejętności i skłonności do odrzucania partnera.
Dodatkowo przedstawione są trzy powiązane wnioski:
- trzy aspekty łączenia się w pary u ludzi to popęd płciowy, romantyczne zainteresowanie oraz przywiązanie,
- na przestrzeni wieków w większości kultur dopuszczalne było łączenie się w pary jednego mężczyzny z wieloma kobietami (poligynia i poligamia),
- trzeci wniosek wiąże się z różnicami między pierwotnym a wtórnym odrzuceniem – to pierwsze następuje, gdy osoba podejmuje aktywną decyzję odtrącenia partnera, natomiast drugie jest doświadczeniem o charakterze poznawczym, podczas którego odrzucona osoba jest zdolna do zainteresowania się nowym partnerem.
Następnie wskazuje się na różnice między powodem, dla którego kobiety i mężczyźni mogą odrzucić partnera. Konkludują, że dla kobiet głównym powodem jest emocjonalna niewierność, podczas gdy dla mężczyzn – niewierność seksualna.
W sekcji Adaptacja vs produkt uboczny autorzy zastanawiają się, czy odrzucenie partnera jest elementem selekcji naturalnej, a tym samym pewną formą adaptacji, czy może jest to „produkt uboczny” jakiejś innej formy adaptacji. Nie dochodzą do jednoznacznych wniosków. Uważają jednak, że dzięki odrzuceniu partnera i przekierowaniu „środków” w kierunku innego – np. w sytuacji, gdy mężczyzna nie jest pewien, czy partnerka urodziła jego dziecko – można wstępnie zasugerować, że odrzucenie partnera jest formą adaptacji.
W sekcji Zakochany mózg autorzy podają, że na podstawie badań obrazowych można stwierdzić, że obraz mózgu osób zakochanych jest analogiczny do obrazu mózgu osób od czegoś uzależnionych. Kolejny wniosek z podobnych badań jest taki, że próby pełnego dojścia do siebie po zakończeniu poprzedniego związku (odrzucenie wtórne) są w niektórych względach podobne do prób rzucenia nałogu narkotykowego. W podsumowaniu autorzy spekulują, że po odrzuceniu przez partnera mózg „uczy się”, jak powstrzymać chęć bycia z tym partnerem, ponieważ próby wrócenia do niego nie są korzystne w punktu widzenia biologii i przetrwania naszych genów.
W sekcji O źródłach różnic w zachowaniu w kontekście odrzucenia autorzy wskazują na środowisko jako jeden z czynników wpływających na te różnice. Kolejnym czynnikiem jest genetyka. Opisane jest badanie, którego wyniki wskazują, że indywidualne różnice cech charakteru leżących u podstaw rozwodów są częściowo determinowane przez geny.
Warto na koniec podkreślić, że skoro zerwanie związku można porównać do zerwania nałogu narkotykowego, stanowi ono nie lada osiągnięcie. Dlatego warto głębiej badać tę kwestię, bo może to pomóc zarówno w lepszym poznaniu historii ewolucji naszego gatunku, jak i w odkryciu nowych sposobów na ratowanie zagrożonych rozpadem związków.
Na podstawie:
- Brian B. Boutwell, J. C. Barnes, Kevin M. Beaver, When Love Dies: Further Elucidating the Existence of a Mate Ejection Modul. Review of General Psychology 2015, Vol. 19, No. 1, 30–38.
