Nietykalny świat zmarłych
Zabieranie rzeczy z grobu do domu jest uważane za złamanie jednego z najstarszych przesądów pogrzebowych w Polsce. Ludzie wierzą, że wszystko co znajduje się na cmentarzu, należy do świata zmarłych i jest tabu. Według tego wierzenia, wnoszenie rzeczy przeznaczonych dla umarłych przenosi złe siły do świata żywych, napędza pecha a nawet chorobę i śmierć dla osoby, która przyniosła coś z cmentarza do mieszkania.
- Nie wierzę w takie zabobony ale jakaś mniej racjonalna część mnie obawia się takich historii – przyznaje Justyna – Moja sąsiadka ostrzegła mnie jeszcze, abym nigdy nie zdejmowała z palca osoby zmarłej obrączki ani pierścionka, bo to jakbym zabierała duszę zmarłego z grobu pod swój dach. Taki duch może potem człowieka prześladować. Na pewno nigdy tego nie zrobię, po co prowokować nieszczęście?
Takie przesądy mają źródła w dawnych czasach, stare obrzędy miały zapewnić zmarłemu spokój po śmierci, a żywym ochronę przed złymi mocami. Chodziło o ustrzeżenie ludności przed chorobami, które mogły się czaić w rozkładających się zwłokach oraz ochronę grobów przed złodziejami.
- Popytałam wśród znajomych czy coś zabierają z grobów do domu, okazało się że moja ciocia zabiera świąteczne, szklane opakowanie znicza – opowiada Justyna – Zanosi na grób z nowym wkładem na kolejne święta. Nic się jej nie stało. Z kolei koleżanka z pracy powiedziała mi, że nie wolno wkładać do trumny zdjęć, bo nieboszczyk może po te osoby wrócić! Zmarłemu nie wolno zakładać cudzych ubrań, a szczególnie butów bo pociągnie tę osobę do grobu. Nie należy wkładać do trumny poduszki z piór i żywych kwiatów. Szczególnym nietaktem są róże, rzucone prosto na trumnę w otwartym grobie są proszeniem się o rychłą śmierć.
Istnieje przesąd, który mówi że jeśli ktoś" przeleży "niedzielę poza grobem, to zabierze kogoś z rodziny ze sobą. Inny zabobon mówi, że należy zdjąć wieniec z krzyża, bo zmarłemu jest ciężko w grobie. Nie wolno zrywać żadnych roślin z mogiły, bo według wierzeń, szybko porosną twój grób.
Zakaz dotyczy także liści i np. kasztanów, mogą one być siedliskiem potępionej duszy, która utknęła między światami.
- Gdy stawialiśmy grobowiec, to kamieniarz powiedział, że niektórzy ludzie wkładają pod pomnik wszystkie szarfy z wiązanek zamiast je wyrzucać na śmietnik – opowiada Justyna – Pod pomnik jest także wkładany drewniany krzyż, by zmarli mieli dodatkową, boską opiekę. Teściowa powiedziała, że ona włożyła teściowi garść drobnych do kieszeni marynarki, aby miał na wszelki wypadek, choć ktoś twierdził, że to po to aby zmarły nie upomniał się o zostawiony majątek.
Inny przesąd mówi, jeśli odwiedzamy grób kogoś bliskiego nie wolno zapalać świeczki zapalniczką, bo ściągnie nieszczęście. Najlepiej mieć do tego celu zapałki.
Nie wolno także płakać nad trumną, ponoć te łzy są bardzo wielkim ciężarem dla duszy zmarłej osoby i mogą jej nie puścić w dalszą drogę w zaświatach. Nie należy także siadać, lub chodzić po grobie, człowiek taki naraża się na zemstę zmarłego, którego w ten sposób znieważa. Kolejnym zakazem jest zakładanie nowych butów na pogrzeb, kto wejdzie w takich an cmentarz, ponoć szybko może umrzeć.
Jak jest w Europie?
W Serbii ludzie czczą zmarłych w obrządku prawosławnym, lecz szczególnie na wsiach zachowało się wiele pogańskich zwyczajów. Tak jak w wielu polskich regionach, po śmierci bliskiego zakrywają w domu lustra, by dusza zmarłego nie utknęła w domu. Bliscy zmarłego płci męskiej nie mogą się golić, a kobiety na znak żałoby mają nosić czarne stroje. Podobno po tym nieboszczyk ma ich rozpoznać i nie prześladować z zaświatów. Ciekawym zwyczajem jest zakaz wracania z cmentarza tą samą drogą, którą kroczył orszak pogrzebowy. Kluczenie ma zmylić zmarłego i zmusić go do pozostania w grobie, zamiast powrotu do gospodarstwa i dręczenie pozostałych przy życiu członków rodziny. Swoją drogą ciekawe co tam się działo?!
By uszanować zmarłego w zwyczaju jest zapalenie papierosa i wkładanie go do ziemi, by zmarły mógł sobie ulżyć. Oczywiście jeśli za życia palił. Tak jak w Polsce wśród Romów, także w Serbii często na mogiłach ucztuje się wraz z pogrzebanymi. Obowiązkowo w memu są słodkie bułki i wódka. Zamiast ciszy i powagi te cmentarze rozbrzmiewają śmiechem i śpiewem.
W Bułgarii ciekawostką są zaduszki archanielskie, wtedy oddaje się cześć poległym żołnierzom. Ich groby oprócz tradycyjnych wieńców i świec, są skrapiane winem, które symbolizuje przelanie krwi Chrystusa. A w lecie Bułgarzy celebrują zaduszki czereśniowe, wtedy znoszą na mogiły bliskich dojrzałe czereśnie.
Jak jest na świecie ?
W Islamie śmierć jest czymś oczywistym dla każdego muzułmanina, oznacza początek życia wiecznego. Zmarłych opłakuje się tylko trzy dni. Wyjątkiem jest śmierć małżonka, po nim wdowa ma żałobę cztery miesiące miesiące i dziesięć dni. Muzułmanie nie mają zwyczaju odwiedzania grobów by pomodlić się za bliskich, robią to gdziekolwiek są. Spacery na grób mają na celu przypomnieć im ulotność życia ludzkiego. Ze względu na klimat pogrzeb odbywa się jak najszybciej, nawet tego samego dnia co zgon. Zwłoki są obmywane w rytualny sposób, zawijane w bawełnianą tkaninę materiałem i grzebane głową w stronę Meczetu al Haram w Mekkce. Zamiast kwiatów i zniczy przynosi się kamyk na grób.
W Meksyku śmierć jest częścią kultury i jest traktowana radośnie. Od jesieni ulice zapełniają stragany pełne towarów typu: czaszki, dynie, kościotrupy, piszczele do kostiumów i inne makabryczne detale. Kulminacją jest święto Día de los Muertos. Wtedy w domach, lokalach, firmach ludzie ustawiają ołtarzyki poświęcone zmarłym, ich zdjęcia są eksponowane na takiej instalacji. Nie może zabraknąć ulubionych przedmiotów zmarłego oraz pamiątek po nim. Ołtarzyki toną w kwiatach, jedzeniu oraz w świecach. Nie może zabraknąć procentowych trunków, wszystko aby zmarły poczuł się wspaniale, tak ja za życia. W publicznych miejscach cześć oddaje się znanym i szanowanym obywatelem społeczności. Na wsiach ludzie organizują się w procesje i wędrują od domu do domu by razem imprezować. Nikt nie szczędzi dobrego jedzenie a alkohol leje się litrami. Tu nikt nie obawia się zmarłych ani śmierci, wręcz przeciwnie, traktuje się ją z przymrużeniem oka. Tym sposobem się ja oswaja i pozwala ludziom bardziej cieszyć się życiem, dopóki żyją.
W Azji, np. w Chinach dba się o groby przodków. Powszechnie uważa się, że po śmierci zmarli potrzebują zarówno pożywienia jak i pieniędzy! Na co dzień mogiły są sprzątane, w święta rodzina przynosi zmarłym papierowe pieniądze, po czym je spala na grobie. Ciekawostką jest zwyczaj przynoszenia zmarłemu makiety domów a nawet samochodów, aby zmarły zobaczył najnowsze osiągnięcia potomków. Na stołach rodzina rozkłada smakołyki by się przy tym zasilił. Rozpala się również kadzidełka. Nieco inaczej jest na Tajwanie, gdzie rytuały na grobach przodków dokonują jedynie mężczyźni. Co ciekawe w grobach rodziny spoczywają jedynie młode, niezamężne córki. Jeśli wyszła za mąż, to przestaje być częścią swojej rodziny. Spoczywa w grobie rodziny męża. Grobowce są ozdabiane kolorowymi posążkami. Tajwańczycy są zabobonni, lękają się cmentarzy i odwiedzają je jedynie kiedy muszą, obawiają się wałęsających się między mogiłami duchów, które mogą ich opętać.
Na całość poszli mieszkańcy Boliwii, oni nie rozstają się ze swoimi zmarłymi nawet po śmierci, a dokładnie z ich czaszkami. Tu w święto zmarłych u nich zwane Święto Czaszek, odwrotnie niż reszta świata - Boliwijczycy zabierają na cmentarz czaszkę wraz ze wszystkimi ulubionymi potrawami, alkoholem oraz papierosami. Na grobie gdzie spoczywa reszta ciała, w towarzystwie czaszki robią imprezę, która polega na częstowaniu jej jedzeniem, alkoholem i wkładaniu w szczękę zapalonego papierosa. Ma to im zapewnić szczęście i powodzenie. Gdy zabawa dobiega końca, zabierają swoją czaszkę z powrotem do domu!
Źródła:
https://www.nekrozawady.pl/przesady-pogrzebowe/
https://klubpolek.pl/dookola-grobu/
https://www.filmowe-szlaki.pl/2023/10/26/dia-de-los-muertos-swieto-zmarlych-w-meksyku/
