Pierwsze pisanki sprzed 4 tysięcy lat odkryto w wykopaliskach z Persji. Znane były już w starożytnej Mezopotamii, Grecji i Egipcie. Na terenie Polski odnaleziono najstarszą pisankę z X wieku na Ostrówku w Opolu.
W starożytnym Egipcie przyjaciele wymieniali się wiosną zdobionymi jajkami. W ten sposób czcili odrodzenie się natury. W mitologii egipskiej symbolem odrodzenia jest Feniks, który powstaje z popiołów ułożonych na kształt jajka, z którego pierwotnie się narodził.
Pierwsze pisanki powstawały przez rysowanie (dawniej: pisanie) na skorupce gorącym roztopionym woskiem, a następnie zanurzenie jajka w barwniku. We wszystkich dawnych kulturach jajo było amuletem przeciw złym mocom i czarom. Podczas przesilenia wiosennego jajka zakopywano na polach, aby były dobre plony. Zdejmowano z ludzi choroby jajkami, bo zawsze były symbolem nowego życia i narodzenia.
Tak też traktowali jajko pierwsi chrześcijanie, którzy wiązali je ze zmartwychwstaniem Jezusa. Według świętego Augustyna, jajko było symbolem kamienia, którym zamknięto grób Chrystusa, a który to kamień został odsunięty cudownym sposobem i zmartwychwstały Jezus grób opuścił.
W średniowieczu kościół zakazał jedzenia jajek podczas Wielkiego Postu, gdyż jajka były substytutem mięsa. Można je było spożywać dopiero w Wielką Niedzielę. Chrześcijanie zaczęli wówczas dekorować jaja w oczekiwaniu na czas ich spożycia. Jajkami tymi obdarowywano bliskich i rodzinę.
Co znaczyły kolory na pisankach? - Czerwony symbolizował krew Jezusa, kość słoniowa – całun, zielony – symbol odradzającej się przyrody. Kolor niebieski miał nakazywać, by pamiętać o pokoju w trakcie Wielkanocy, żółty symbolizował światło, a fiolet mękę Jezusa.
Zakazu jedzenia jaj kościół wycofał się po 200 latach, ale zwyczaj zdobienia i ofiarowywania pisanek pozostał. W krajach anglojęzycznych jajka chowa zając. To tradycja pogańska i wiąże się z boginią płodności Osterą. Od jej imienia pochodzi nazwa wielkanocnego święta choćby w angielskim – Easter. Po święcie równonocy, przypadającym w pierwszy dzień wiosny, poganie zakopywali w ziemi kolorowe jajka, które były symbolem początku życia i miały skłonić Matkę Ziemię do wydawania obfitych plonów. Jajka zakopywano też na polach, aby uchronić zbiory przed różnymi plagami.
Co jednak z tym jajkami ma wspólnego zając? Według legendy Ostera znalazła kiedyś w zimie rannego ptaka, który był bliski zamarznięcia. Zamieniła go w zająca, żeby miał cieplutkie futerko. Zając jednak bardzo tęsknił za lataniem, za życiem w przestworzach. Ostatnie jajko, które zniósł jako ptak, pięknie ozdobił i ofiarował bogini. Ostera w zamian pozwoliła bu bardzo szybko biegać i raz do roku, podczas jej święta, znosić jajka, jak kiedyś. I te jajka zawsze były ozdobione oraz kolorowe...
W Hiszpanii w wielu regionach przetrwał zwyczaj przygotowywania specjalnego ciasta – mona de Pascua, zdobionego jajkami.
W wielu regionach Polski też kultywowane są różne ciekawe obrzędy związane z jajkami. Na wschodzie obchodzi się trzy razy dom ze święconymi pisankami, aby odegnać złe moce.
W Wielką Niedzielę tradycja nakazuje zjeść jajko z kawałkami surowego chrzanu. Chrzan wypali wszelkie zło i grzechy, a wówczas siła płynąca z jajka – symbolu życia – bez problemu dotrze do ciała jedzącego jajko.
