Mleko nie zawsze zdrowe - sprawdź, czy masz takie objawy!

Uwielbiasz mleko, jogurty, kefiry i maślankę? Lubisz na śniadanie zjadać ser biały z dżemem lub miodem? Nie wyobrażasz sobie dobrego sosu chrzanowego bez śmietany? A jednak nie jadasz tych produktów zbyt często, bo po spożyciu odczuwasz dyskomfort, bąbelki w kiszkach, gazy jelitowe, a może nawet dostajesz rozwolnienia. Zapewne masz nietolerancję laktozy, której przyczyną jest niedobór enzymu (laktazy) odpowiedzialnego za rozkładanie tego dwucukru w naszym przewodzie pokarmowym do glukozy i galaktozy. Jeżeli podobne „rewelacje” odczuwasz również po innych produktach, owocach, słodkich warzywach, tłustych potrawach, Twoja nietolerancja laktozy jest zapewne połączona z IBS (irritable bowel syndrome, zespół jelita drażliwego) – chorobą zaliczaną do cywilizacyjnych, której przyczyny nie są znane, a źródłem jest wrażliwość na rozmaite składniki pokarmu, takie jak fruktoza, sorbitol czy tłuszcze.

Objawy

IBS oraz nietolerancja laktozy nie są, choć mogłoby się tak zdawać, niewinnymi, łatwymi do zignorowania wydumanymi chorobami cywilizacyjnymi. Najczęstszymi objawami nietolerancji laktozy są:

• bóle brzucha,
• bolesne wzdęcia,
• nagromadzenie gazów w przewodzie pokarmowym (co w przypadku niemożności ich wydalenia również jest bardzo bolesne),
• biegunka.

Z kolei IBS przyjmuje zazwyczaj dwie postacie – biegunkową, przy której wydala się częściej niż 3 razy dziennie, oraz zaparciową, przy której wydala się rzadziej niż 3 razy w tygodniu. Dodatkowo IBS często towarzyszy uczucie niecałkowitego wypróżnienia. Osoby cierpiące na IBS zmuszone są farmakologicznie regulować perystaltykę jelit, choć dla cierpiących na postać zaparciową tej choroby szansę stanowią także mleczne probiotyki: jogurty, kefiry i maślanki. Niestety z tej szansy skorzystać nie mogą ci, u których IBS połączone jest właśnie z nietolerancją laktozy.

Czy to aby nie alergia?

Warto zwrócić uwagę na różnicę między nietolerancją laktozy a alergią na laktozę lub inne składniki mleka. Wiele osób doświadczających niekorzystnych efektów po spożyciu mleka uważa się za uczulonych na mleko (lub laktozę konkretnie). Jednak rozróżnienie między alergią a nietolerancją jest bardzo proste. Objawy nietolerancji występują dopiero wtedy, gdy laktoza znajdzie się w naszych jelitach, a więc dopiero po pewnym czasie od spożycia posiłku zawierającego produkty mleczne. Tymczasem alergia objawia się natychmiastowo. Należy również pamiętać, że nietolerancja laktozy związana jest ze zbyt małą ilością enzymu trawiącego laktozę, laktazy, a nie z całkowitym brakiem tego enzymu. Choć jego ilość może zmniejszać się wraz z wiekiem, to nie jest tak, że zanika on całkowicie.

Dieta

Osoby cierpiące na zaparciową formę IBS mogą, a nawet powinny spożywać probiotyczne przetwory mleczne celem regulacji perystaltyki jelit oraz, co za tym idzie, ograniczenia farmakoterapii. Jednak jeżeli dołożymy do tego nietolerancję laktozy, staje się to niemożliwe. Alternatywą są oczywiście produkty niskolaktozowe. W Polsce z takich produktów dostępne jest jedynie mleko. Mleko, samo w sobie, probiotyczne nie jest. W wielu krajach prowadzone są badania nad probiotycznymi serami dojrzewającymi (sery dojrzewające, czyli tzw. żółte, zawierają tylko minimalne ilości laktozy i mogą być bezpieczne spożywane), jednak póki co nie ma ich na rynku (przynajmniej polskim). Stosunkowo niską zawartością laktozy odznacza się także serek typu „cottage cheese”, zwany popularnie wiejskim. Od pewnego czasu na rynku polskim dostępna jest jego pro biotyczna wersja, zawierająca szczep bakterii Lactobacillus acidophilus. Jeżeli więc okaże się, że serek ten nie wpływa negatywnie na nasz organizm, może warto przetestować na sobie działanie probiotyku – należy przy tym pamiętać, że efekt osiągniemy wyłącznie zjadając jeden serek każdego dnia przez dłuższy okres czasu.

Jeszcze poważniejszym problemem jest nietolerancja fruktozy. Wyklucza bowiem spożycie produktów z dużą zawartością fruktozy oraz ulegających fermentacji oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów, a także polioli (FODMAP). Oznacza to konieczność ograniczenia m.in. takich produktów jak: miód, śliwki, jabłka oraz soki owocowe, szczególnie dosładzane fruktozą (syropem glukozowo-fruktozowym). Należy także uświadomić sobie, że większość żywności przetworzonej, w tym wyroby cukiernicze i często słodkie bułki, zawierają znaczne ilości dodanej fruktozy.

W chwili obecnej brak jest niestety satysfakcjonującej oferty produktów skierowanych do osób cierpiących na IBS połączone z różnymi rodzajami nietolerancji. W tej sytuacji ratunkiem pozostaje jedynie przestrzegać ścisłej diety eliminującej produkty o wysokiej zawartości fruktozy i laktozy. Ze względu na to, że produkty mleczne są dla nas najlepszym źródłem wapnia, a owoce i warzywa witamin, głównie tych rozpuszczalnych w wodzie, należy zadbać o właściwą suplementację (najlepiej skontaktować się z lekarzem). W przypadku IBS należy również ograniczyć spożycie mocnej kawy (szczególnie z ekspresu), mocnych naparów herbacianych oraz napojów gazowanych i zawierających kofeinę oraz inne środki „energetyzujące”.

Pomoc w planowaniu jadłospisu mogą stanowić tabele zawartości laktozy i fruktozy w wybranych produktach.

Zawartość laktozy w wybranych produktach mlecznych

Zawartość fruktozy w wybranych produktach

Obydwie tabelki za: Terry Bolin: IBS or intolerance?