Dlaczego nie możesz przestać jeść?

Zgodna jest opinia autorytetów świata medycyny, że zdecydowana większość chorób ma swój początek w jelitach, jako wyniku zaburzeń trawiennych. Zaburzenia trawienia i wchłaniania są jednymi z najczęściej występujących dolegliwości i przyczyną częstego zasięgania porad u lekarza. Spowodowane są najróżniejszymi czynnikami pochodzenia zewnętrznego: niewłaściwym sposobem odżywiania się, złą jakością produktów spożywczych oraz błędami kulinarnymi. Notoryczne łamanie zasad prawidłowego odżywiania się pociąga za sobą następstwa dysfunkcji narządów trawiennych, co w efekcie wpływa na zaburzenia pracy wszystkich na-rządów wewnętrznych i w końcu całego organizmu.
W rozdziale tym pragnę przedstawić Państwu przyczyny najczęściej pojawiających się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, powiązane z zaburzeniami trawienia i wchłaniania składników odżywczych.

1. Zaburzenia trawienia
Zespołem zaburzeń trawienia określa się zespół objawów chorobowych wynikających z niedostatecznego trawienia składników pokarmowych, którego objawy w potocznym języku nazywa się niestrawnością lub dyspepsją. Zaburzenia trawienia są spowodowane dysfunkcją i chorobami narządów trawiennych oraz zmianami ilościowymi i jakościowymi wydzielanych przez nie soków trawiennych.
Niestrawność nie jest charakterystyczna dla konkretnego schorzenia i objawia się bólem brzucha, uczuciem pełności, odbijaniem, wzdymaniem, gazami, przelewaniem, burczeniem, uczuciem sytości po spożyciu nawet niewielkiej porcji posiłku. Czasami jednocześnie występują nudności, wymioty oraz biegunki lub zaparcia stolca.

2. Błędy żywieniowe
Najczęstszą przyczyną zaburzeń trawienia i związanych z tym objawów niestrawności jest przejadanie się tłuszczami zwierzęcymi, białkiem zwierzęcym, cebulą, czekoladą, pikantnymi tłustymi daniami kuchni meksykańskiej czy włoskiej itp. Największym dla nas problemem jest to, że nie potrafimy odłożyć łyżki w odpowiednim momencie, dogadzając dalej swemu podniebieniu. Wynikiem spożywania ciężkostrawnych pokarmów jest nadmierna produkcja kwasu solnego przez żołądek. Kwas ten może zniszczyć izolację ochronnego śluzu pokrywającego ścianę żołądka od wewnątrz i stać się przyczyną ostrego i przewlekłego stanu zapalnego oraz choroby wrzodowej.
Duża ilość spożytego pokarmu nie może ulec do końca strawieniu z powodu niewydolności narządów wewnętrznych wydzielających enzymy trawienne. Nie strawiona ich część podlega fermentacji w jelitach, czego następstwem są objawy dyspepsji opisane powyżej.
W pewnej chwili nasz organizm mówi stop, dosyć i zapadamy na chorobę, która kończy się leżeniem w łóżku. Zauważyć można, że podczas choroby odczuwa się mniejszą potrzebę jedzenia, gdyż cały organizm i jego narządy trawienne potrzebują chwili wytchnienia. Wzrasta chęć picia płynów, i tym okresie ulegają wydaleniu zalegające w narządach zbędne produkty przemiany materii oraz toksyny.

Należy uwierzyć w to, że drzemią w nas niezwykłe siły o nieograniczonych możliwościach naprawczych. Po chorobie, mimo osłabienia, odczuwamy powrót sił witalnych.

3. Zaburzenia wydzielania śliny
Objawy niestrawności w wyniku niedostatecznego trawienia węglowodanów obserwuje się jako skutek zmniejszonego wytwarzania śliny podczas bakteryjnego i wirusowego zapalenia ślinianek, porażenia nerwów przywspółczulnych unerwiających ślinianki, porażenia nerwu twarzowego (gałązki nerwu trójdzielnego), zatrucia atropiną oraz jadem kiełbasianym. Odwrotnie – objawy te wywołuje nadmierny ślinotok spotykany w chorobach nerwów obwodowych i mózgu oraz zatruciu metalami ciężkimi.

4. Choroby żołądka
Jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń trawienia jest ostre lub przewlekłe zapalenie żołądka, w którym objęte zapalnym procesem chorobowym są ściany żołądka. Zapalenie żołądka określa się często niepoprawnie jako nieżyt żołądka. Dolegliwości mogą być takie jak w chorobie wrzodowej: nasilający się lub ustępujący po niektórych posiłkach ból w nadbrzuszu, mogący promieniować do pleców lub klatki piersiowej, z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami, lub bez nich. Czasami objawy ograniczają się tylko do mniejszego lub większego dyskomfortu w nadbrzuszu.

Inną, równie często przyczyną zaburzeń trawienia jest choroba wrzodowa, w której dochodzi do wytworzenia pojedynczego owrzodzenia (rzadziej mnogich) żołądka lub dwunastnicy, gdzie procesem zapalnym jest objęta cała grubość śluzówki, sięgającym często w głąb do blaszki mięśniowej. Bóle po posiłkach i późno w nocy, zgaga, kwaśne odbijanie, nudności, rzadziej wymioty, są najbardziej charakterystycznymi objawami wrzodu trawiennego. Powstaje on samoistnie, goi się powoli i wykazuje skłonność do nawrotów jesienią i wiosną. Wrzód trawienny może pojawić się nagle pod wpływem wstrząsu psychicznego, oparzenia lub urazów i nosi wówczas nazwę ostrego owrzodzenia stresowego, większość jednak przypadków to wrzody przewlekłe. Jednym i drugim często towarzyszą powikłania w postaci krwawienia z przewodu pokarmowego.

Zaburzenia trawienia mogą być wynikiem nadużywania preparatów farmaceutycznych uszkadzających bezpośrednio nie tylko ochronną warstwę śluzu, ale i błonę śluzową żołądka. Wystarczy wymienić niektóre z nich jak kwas acetylosalicylowy (aspiryna), leki przeciwbólowe, niesterydowe leki przeciwzapalne używane najczęściej do leczenia stanów zapalnych stawów, antybiotyki, preparaty uzupełniające niedobory potasu, magnezu i wapnia; teofilina lub aminofilina.

Niekorzystne dla ścianek żołądka są używki, które nadmiernie pobudzają pracę gruczołów wydzielniczych i są nimi nikotyna, czarna kawa, napoje alkoholowe - najbardziej kwasotwórcze są wino i piwo. W wyniku ich spożywania mogą pojawić się objawy nadkwaśności, czyli zgagi, kwaśnego zwracania oraz bólu w dołku podsercowym.
Refluks
Częstą przyczyna niestrawności jest refluks żołądkowo-przełykowy powodujący przedostawanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, wywołując podrażnienie jego błony śluzowej i wytworzenie stanu zapalnego. Innym jest refluks dwunastniczo-żołądkowy, który powoduje przedostawanie się zasadowej treści dwunastnicy do kwaśnej treści żołądka. Konsekwencją tego są zaburzenia trawienia, zgaga i uczucie gorzkiego smaku w ustach.

5. Choroby trzustki
Częstą przyczyną zaburzeń trawienia są choroby trzustki wywołane zapaleniem ostrym i przewlekłym, kamicą zamykająca światło przewodów wydalających enzymy do dwunastnicy, częściowe lub całkowite operacyjne usunięciu narządu z powodu nowotworu czy torbielowatego zwłóknienia trzustki.
Wynikiem tych chorób jest ograniczenie wydzielania lub zupełny brak enzymów: lipazy trawiącej tłuszcze oraz trawiących białka pepsyny i trypsyny, czego konsekwencją jest zaburzone trawienie tych składników pokarmowych.

a. Zaburzenia trawienia białek
Trawienie białek jest procesem złożonym, wieloetapowym i zachodzi w różnych odcinkach przewodu pokarmowego. Dlatego nie można ich opisywać tylko i wyłącznie pod kątem zaburzeń w funkcjonowaniu trzustki, gdyż mogą być spowodowane zarówno uszkodzeniem pojedynczych narządów wewnętrznych produkujących enzymy trawienne, jak i wszystkich narządów: żołądka, trzustki i jelita cienkiego.

Brak lub niedobór kwasu solnego lub jakiegokolwiek enzymu trawiącego białka prowadzi do upośledzenia procesu ich trawienia i wystąpienia różnorodnych objawów chorobowych. Znane są też patologiczne defekty genetyczne, które zaburzają syntezę enzymów trawiennych, ale nie wykryto do tej pory żadnego nieprawidłowego genu, który mógłby być za to odpowiedzialny.

Blokada trawienia i wchłaniania białek może wystąpić w obrębie komórek jelita cienkiego i być spowodowana niedoborem enzymu erypsyny, który rozkłada albumozy i peptony (składniki białek), jako kontynuację działania pepsyny.

Inną tego przyczyną może być uszkodzenie komórek nabłonka jelitowego (enterocytów) lub ich wadliwa budowa, czego przykładem jest choroba trzewna – celiakia, polegająca na niezdolności trawienia białka roślinnego – glutenu. Prowadzi ona w efekcie do zaniku kosmków jelitowych i upośledzenia wchłaniania wszystkich składników pokarmowych. Przez tę gładką powierzchnię, pozbawioną warstwy wchłaniającej, niewiele może przeniknąć substancji odżywczych i rozpoczyna się choroba zwana zespołem złego wchłaniania. Jest to ogólne pojęcie używane dla określenia tych samych zaburzeń wywołanych różnymi czynnikami, którymi mogą być uszkodzenia jelit spowodowane nietolerancją mleka krowiego, infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi, pasożytami, drożdżycą, częstym stosowaniem antybiotyków i innych leków chemicznych oraz radioterapią.
Efektem końcowym wymienionych chorób jelit jest upośledzenie trawienia i wchłaniania wszystkich składników odżywczych, tj. białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin, związków nieorganicznych lub tylko niektórych z nich.

b. Zaburzenia trawienia tłuszczów w chorobach trzustki
W schorzeniach trzustki, w związku upośledzonym wytwarzaniem przez nią lipazy, złemu trawieniu ulega również tłuszcz. Objawem tego są biegunki z domieszką widocznych gołym okiem kropli tłuszczu, gdzie bezpowrotna ich utrata wynosi 40 - 50% spożytej ilości. Skutkuje to zaburzeniem wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K. Organizm nie jest w stanie wytworzyć dostatecznej ilości energii do innych przemian metabolicznych, gdyż tłuszcze po węglowodanach są (w 50%) podstawowym materiałem do jej wytworzenia. Zaburzeniu ulega również gospodarka hormonalna, ciśnienie tętnicze, krzepliwość krwi, perystaltyka jelit oraz praca układu odpornościowego.

6. Zaburzenia trawienia tłuszczów w chorobach wątroby
Upośledzenie trawienia tłuszczów jest również związane z chorobami, w których ulega zmniejszeniu ilość wydalanej żółci oraz zaburzony jest jej skład. Występuje w zapaleniu wątroby oraz dróg żółciowych, kamicy dróg żółciowych.
Leczenie polega na uzupełnianiu diety preparatami zawierającymi naturalne enzymy zwierzęce i roślinne, wspomagające pracę wątroby i trzustki.

7. Zmiany zanikowe narządów trawiennych
Zmiany zanikowe narządów wytwarzających soki trawienne mogą być związane z wiekiem i występują u osób starszych. W początkowym okresie pojawiają się wzdęcia, biegunka lub zaparcia stolca. Nie strawione resztki pokarmowe, zalegają w jelitach, podlegają gniciu i przyczyniają się do uwalniania toksyn zatruwających cały organizm. Przewlekłe utrzymywanie się tego stanu upośledza wchłanianie składników pokarmowych, co może doprowadzić do utraty masy ciała, osłabienia, złego samopoczucia, złej pracy systemu odpornościowego, predysponujące do rozwoju komórek nowotworowych. 8. Zaburzenia trawienia węglowodanów
Najczęściej występującym zaburzeniem trawienia i wchłaniania węglowodanów jest nietolerancja cukru mlecznego (laktozy), który jest obecny w dużej ilości w produktach mlecznych. Przyczyną tego jest niedobór enzymu trzustkowego laktazy, który umożliwia rozkład tego dwucukru do łatwo przyswajalnych cukrów prostych – glukozy i galaktozy. Produkcja tego enzymu maleje wraz z wiekiem i objawia się nietolerancją (niestrawnością) mleka krowiego. Nie strawiona laktoza ulega procesowi gnilnemu w jelicie grubym, wywołując wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, nudności i wymioty.

9. Przyczyny zaburzeń trawienia i wchłaniania u dzieci
Zaburzenia trawienia i wchłaniania są procesami ściśle ze sobą powiązanymi. Zespołem złego wchłaniania określa się końcowe następstwa upośledzonego transportu substancji pokarmowych z jelita do wnętrza organizmu. Źle strawiony pokarm nie może zostać wchłonięty przez śluzówkę jelit i końcowym tego efektem jest niedożywienie, obrzęki, zaniki mięśniowe i postępujące wyniszczenie.

Stopień uszkodzenia narządów biorących udział w procesie trawienia i wchłaniania składników pokarmowych, zależy od czasu ekspozycji na czynniki je wywołujące. O ile pojawią się w dzieciństwie, to najczęstszą tego przyczyną jest nietolerancją składników pokarmowych (białek mleka krowiego), cukru mlecznego (laktozy) oraz białka glutenu znajdującego się w ziarnach pszenicy, jęczmienia, owsa, żyta i produktach żywnościowych z nich wytworzonych, takich jak kasze, płatki, mąka, chleb i makaron.
Nie można przewidzieć, u którego dziecka ujawnią się wrodzone cechy nietolerancji tych składników.

Rodziców powinny zaniepokoić następujące objawy pojawiające się u ich dziecka: