Sprzątając domową apteczkę nietrudno natknąć się na produkty, które już dawno przekroczyły datę przydatności do użycia. Często nie do spożycia okażą się tabletki, ale również maści, syropy, czy inne substancje płynne. Co powinniśmy z tym robić, aby nie narażać na szwank siebie i środowiska naturalnego?
Powszechnie stosuje się trzy metody pozbywania się przeterminowanych leków z gospodarstw domowych: wyrzucenie do kosza na śmieci, spuszczanie z wodą w toalecie oraz oddawanie medykamentów do aptek. Mogłoby się wydawać, że ostatnie wyjście jest tym najlepszym. Wyniki ostatnich badań naukowców z Michigan poddają w wątpliwość sens prowadzenia programów zbierania przeterminowanych leków w celu ich utylizacji.
Badacze wykonali ocenę tak zwanego cyklu życia produktu (ang. life cycle) dla wyrobów farmaceutycznych, których pozbyto się na trzy różne sposoby. Analizę przeprowadzono bardzo szczegółowo, uwzględniając nie tylko substancje obecne w lekach i to, co może się z nimi później stać, ale również energię niezbędną do ich transportu, utylizacji, oczyszczania wody, składowania, a nawet zanieczyszczenia powstające na każdym z tych etapów. Należy zaznaczyć, że w Stanach Zjednoczonych problem przeterminowanych leków dotyczy około 90 milionów kilogramów rocznie!
Najmniej efektywnym sposobem pozbywania się farmaceutyków z gospodarstwa domowego okazało się oczywiście spuszczanie ich z wodą w toalecie. Oczyszczalnie ścieków nie radzą sobie z pozbywaniem się tych substancji z wody. W kontekście zanieczyszczeń emitowanych w całym procesie, toaleta wypada całkiem nieźle na tle pozostałych sposobów, jednak ilość składników, które w ten sposób przedostają się do środowiska jest niedopuszczalna. Zatem, spuszczanie przeterminowanych leków w toalecie powinniśmy wykreślić z listy stosowanych metod.
Oddawanie medykamentów do aptek, które następnie zajmują się dalszym ich rozdysponowaniem w celu utylizacji, również nie wypada najlepiej. Najczęściej stosuje się spalanie tego typu odpadów, zatem praktycznie 100% substancji farmaceutycznych zostaje zutylizowanych. Niestety, nakłady energii oraz zanieczyszczenia powietrza emitowane podczas spalania i transportu sprawiają, ze metoda ta przestaje być opłacalna. Na rzecz całkowitej utylizacji środków farmaceutycznych produkowanych jest 700% więcej substancji rakotwórczych oraz innych zanieczyszczeń wpływających na przykład na eutrofizację zbiorników wodnych, niż przy obecnej formie pozbywania się leków (40% toaleta, 60% śmietnik). Produkcja gazów cieplarnianych, oraz substancji odpowiedzialnych za formowanie się smogów, oraz zmniejszanie powłoki ozonowej wzrasta o 1700%. Co nam zatem pozostaje?
Trzecią formą utylizacji przeterminowanych lekarstw jest wyrzucanie ich do śmieci. Z analizy cyklu życia produktów farmaceutycznych wynika, że jest to najbezpieczniejsza dla środowiska metoda, która generuje znacznie mniejsze koszty niż pozostałe dwie, a do tego najłatwiej do niej przekonać najbardziej zainteresowanych. Wyrzucanie wszystkich starych medykamentów do domowych koszy na śmieci jest znacznie bardziej efektywne niż nawoływanie do oddawania ich do aptek oraz dużo skuteczniejsze niż wprowadzanie ich do wodociągów za pośrednictwem toalety.
Należy jednak zwrócić uwagę, że lek, który chcemy w ten sposób wyrzucić należy wcześniej odpowiednio przygotować. Najlepiej zmieszać go z czymś, czego zdecydowanie nie da się zjeść lub oddzielić od medykamentu. W przypadku tabletek można je pokruszyć, rozpuścić w wodzie i wymieszać na przykład ze żwirkiem dla kotów. Wszystko to po to, aby w czasie transportu lub na samym wysypisku lekarstwa nie trafiły w niepowołane ręce, ponieważ nie nadają się już do spożycia i dlatego je właśnie wyrzucamy.
W krajach, w których na szeroką skalę stosuje się programy oddawania leków do aptek, uczestnictwo obywateli nie przekracza 40% (np. Szwecja), ponieważ wymaga to zbyt dużego zaangażowania. Wyrzucanie przeterminowanych farmaceutyków do śmietnika jest nie tylko łatwe, ale jak się okazuje również bezpieczniejsze, dla środowiska jako całości, niż inne sposoby. Opisane badanie opublikowano w czasopiśmie Environmental Sciene and Technology i jest jak dotąd pierwszym, które porównało różne metody wyrzucania przeterminowanych leków analizując cały cykl życia produktu.
Więcej informacji:
Cook SM, Vanduinen BJ, Love NG, & Skerlos SJ (2012). Life cycle comparison of environmental emissions from three disposal options for unused pharmaceuticals. Environmental science & technology, 46 (10), 5535-41 PMID:
Agata Kukwa https://badania.net/co-robic-z-przeterminowanymi-lekarstwami/
